We’re the government and we are here to help

Ronald Reagan zei dat hij pas echt bezorgd werd als hij dit goedbedoelde zinnetje hoorde. De overheid is altijd bezig zaken beter te maken voor de mensen. Zeker sinds de burger een veeleisende klant is geworden die snelle, efficiënte en foutloze dienstverlening eist.
Het jongste tovermiddel is grootschalig gebruik van persoonsgegevens. Zoals bedrijven alles willen weten van hun klanten om meer te verkopen, wil de overheid alles van ons weten om ons beter te bedienen en beschermen. Privacyzorgen worden weggewuifd als geitenwollensokkengezeur van technofobe complotdenkers.

Zoals wel vaker wint een blind geloof in de magische krachten van technologie het van de nuchterheid. Met glanzende ogen kijken we verwachtingsvol naar nieuwe systemen, waarmee alle problemen zullen worden opgelost. De computer liegt niet, de computer kan niet falen. Maar technologie elimineert menselijk feilen niet; fouten worden simpelweg gedigitaliseerd. Een arts die een fout invoert in een patiëntendossier, wordt niet gecorrigeerd door een computer in een landelijk netwerk. Het blijft een fout. Digitale vingerafdrukken in paspoorten hebben een verrassend hoog foutpercentage.

Overheidsdatabases zijn dikwijls slecht beveiligd tegen lekken en hacken. In landen met een strakke meldplicht en een groot privacybewustzijn, zoals Duitsland, het Verenigd Koninkrijk of de VS, staan de kranten dagelijks vol met gelekte medische data, socialezekerheidsgegevens of privégegevens van gevangenisbewaarders. Ook in Nederland wordt steeds zichtbaarder dat databases niet waterdicht zijn. Onlangs bleken bestanden van de publieke omroep met gevoelige privégegevens simpel te hacken. Ook het DigiNotar-schandaal sloeg een fikse deuk in het onbegrensde vertrouwen in technologie. De Russische maffia voor identiteitsdiefstal likt zijn vingers erbij af.

Een andere zorgelijke trend is die van het grootschalige gebruik van persoonsgegevens ter voorkoming van misdaad en terreur. Er worden enorme hooibergen aan data opgebouwd, vanuit de verwachting dat de speld er dan vanzelf wel uit komt rollen. Visexpedities op basis van profielen en patronen zullen vanzelf leiden naar ongure lieden met slechte bedoelingen, is het idee. Gigantische bergen informatie over alle burgers – zonder enige verdenking – worden verzameld en jarenlang opgeslagen. Burgers worden bespied door steeds meer camera’s, microfoons en satellieten.

Vaak vraagt de overheid helemaal niet aan burgers of zij die informatie wel willen afstaan, maar gebruiken ze bestanden van bedrijven, opgebouwd voor commerciële doeleinden. Het blijft redelijk abstract voor burgers, dus is er weinig protest. Behalve beroepswielrenners zou niemand het pikken als de overheid hen zou verplichten elk klein detail te onthullen over hun vrienden en kennissen, hun bankrekening, hun creditcard, de websites die ze bezoeken, de reizen die ze maken, enzovoort. De veiligheidswinst van de 24-uurs alomtegenwoordige bewaking is vooralsnog onduidelijk.

Dit is zeker geen pleidooi tegen het gebruik van nieuwe technologieën, maar wel voor een kritische blik. Nederlanders zijn nuchter. Laten we onze gezonde argwaan ook behouden tegenover technologie.