Het thema van de iTour van het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) dit jaar was ‘koersen op resultaat’ en de inspiratie kwam uit de Formule 1. In de Fokkerterminal in Den Haag dachten bijna 600 JenV’ers na over wat informatievoorziening kan betekenen voor de maatschappelijke opgave van JenV.
Autocoureur Jan Lammers, die dit jaar voor de vierentwintigste keer de 24 uur van Le Mans rijdt: “Succesvolle ondernemers zijn economisch geboeid om iets steeds beter te doen. Geld is het resultaat van hun arbeidsproces.”
Formule 1 was de hele dag beeldspraak voor de koers die JenV is ingeslagen en waar snelheid en veiligheid om het hardst strijden. De snelheid zit er steeds beter in, zei pSG en CIO JenV Ronald Barendse in de opening, maar “de JenV-bolide moet stevig accelereren. En vernieuwing is niet ons sterke punt, zeg ik voorzichtig.”
Snelheid en veiligheid zijn ook te vertalen naar twee archetypen van de Nederlandse samenleving: de koopman en de dominee. De een ziet overal voordelen en kansen, de ander risico’s en bedreigingen. De dominee moet op zijn hoede zijn bij het bewaken van de (digitale) veiligheid en privacy van de burger, toch ziet Barendse ook graag een sterkere koopmansgeest. “Dan gaan we naast praten en plannen schrijven, meer dingen doen, door te experimenteren en te leren.” De aanvallende stijl van coureur Max Verstappen sprak hem wel aan. “Het is aan ons om de bravoure te zoeken die past bij rechtsstatelijkheid en privacy. We moeten zelf het initiatief nemen en zelf aan de knoppen zitten, anders worden we ingehaald.” Barendse bedoelde zeker niet dat alle behoedzaamheid overboord moest, “maar mag het soms een onsje minder? Waarom zouden we niet voorop willen lopen?”
Iets meer ondernemerschap, iets meer koopman zijn, iets meer Max. “En beland je een keer buiten de baan, dan heb je een kostbare maar belangrijke les geleerd.” Barendse riep leidinggevenden op om professionals meer vertrouwen te geven en meer ruimte om te experimenteren. “Toon je nieuwsgierig en onderdruk je innerlijke dominee.”
Special Envoy StartupDelta Constantijn van Oranje was aanwezig op video. Zijn rol is het verbinden van partijen en het aantrekken van internationaal kapitaal, “zoals JenV talent moet aantrekken, dat schaars is.” Dat kan door ondernemender te worden, bijvoorbeeld door aan te besteden aan nieuwe organisaties, of door een ondernemer ‘in huis’ te nemen. Samenwerken met kleine innovatieve ondernemers vraagt wel van JenV om zelf ondernemender te worden. Dat betekent dat professio-nals daar ook ruimte voor moeten krijgen. Dat kan tot leiden tot nieuwe vormen van samenwerken en nieuwe ideeën. Ook Van Oranje vond de autosport een inspirerend voorbeeld. “Iedereen in een Formule1-team werkt samen en wil zichzelf overtreffen voor dat ene doel.”
Het toneel was daarna aan autocoureur Jan Lammers, die dit jaar voor de vierentwintigste keer de 24 uur van Le Mans rijdt. Hij had een dubbel gevoel bij de leuze ‘koersen op resultaat’, hij vond het net zoiets als ondernemen om geld te verdienen. “Succesvolle ondernemers zijn economisch geboeid om iets steeds beter te doen. Geld is het resultaat van hun arbeidsproces.” De nu 62-jarige sportman legde uit dat het hier en nu is wat voor hem telt. “Als ik rijd is dat stukje asfalt voor mij het moment waar ik het meeste uit moet halen. Pas aan het eind weet ik wat mijn resultaat is. Het is het gevolg van het reizende moment, niet van het beter willen zijn dan een ander.”
Ministerieel slotakkoord
De JenV iTour werd afgesloten door minister Ferdinand Grapperhaus. “We staan nu voor een fase waarin digitalisering de maatschappelijke core gaat worden. Je ziet dat het in de haarvaten van de maatschappij zit”, aldus de minister. “Techniek helpt ons als overheid onze taken slimmer en beter uit te voeren.” Het realiseren van de digitale rechtstaat is dé uitdaging voor JenV, benadrukte de minister. “Dat vraagt veel meer originaliteit en creativiteit dan wat criminelen bijvoorbeeld doen in de darkweb”, is zijn overtuiging. De strijd die JenV voert tegen cybercriminelen ziet hij dan ook beslist niet als een oneerlijke strijd. “Ook binnen de regels van de rechtsstaat kunnen wij veel doen. Onze uitdaging is criminelen steeds een stap voor te blijven. Wij werken samen aan de goede zaak, en ik denk dat niets ons zo kan inspireren als dat. Jullie als ICT’ers en informatiespecialisten spelen een sleutelrol.” Digitalisering draagt volgens de minister bij aan een inclusieve samenleving. “Dat duurt misschien even, maar gaat uiteindelijk vanzelf”, verwacht hij. “Want de digitale wereld is een broedplaats voor gelijkheid, met kansen voor iedereen.” De ambities zijn groot”, besluit Grapperhaus. “Het kabinet wil dat Nederland vooroploopt in de toepassing van nieuwe technologie en digitaal koploper wordt in Europa. Ik zie daar alle kansen toe.”
JenV-ecosysteem voor innovatie
CIO Siebe Keulen van Justis was recent op de Gartner ITxpo, een symposium van vijf dagen waarin CIO’s worden blootgesteld aan de nieuwste ideeën op ICT-gebied. Voor de bezoekers van de iTour vatte hij de hoogtepunten samen. Om te beginnen zitten we qua nieuwe technologie op de top van de verwachtingen. Dat is binnen de Gartner Hype Cycle de piek voor het diepe dal der desillusie, het moment waarop men zich realiseert dat de verwachtingen te hoog gespannen waren, waarna ze worden bijgesteld. Maar daar zijn we nog niet. Voorlopig worden overal traditionele businessmodellen omver geworpen, zelfs in de traditionele supermarktsector waar e-commerce een niet-voorspelde vlucht heeft genomen. Bezorgdiensten nemen toe en een aantal van hen heeft niet eens eigen supermarkten. “De boodschappenbranche leek zo traditioneel, maar is dat niet meer. Misschien is de overheid wel de volgende.”
Daarom is het belangrijk de digitale ambitie helder te hebben, zei Keulen, want “zonder digitale ambitie heb je gewoon een handvol projecten.” Gelukkig is legacy geen probleem volgens Gartner, want in 2023 is negentig procent van alle applicaties van nu nog steeds in gebruik. “Legacy hoeft geen anker te zijn”, zei Keulen, “de vraag is hoe het te integreren met nieuwe technologie. Dat kan betekenen dat zestig procent van het ICT-budget opgaat aan integratie.” Die integratie zal ook met partners zijn, zowel intern als privaat en publiek. Het Franse Airbus heeft zichzelf met Airbus Bizlab ontwikkeld als ecosysteem voor innovaties in de luchtvaart. “Misschien kan JenV het ecosysteem zijn voor de overheid.”
Digitale burger
Simone Roos was in haar rol als DG Overheidsoverganisatie verantwoordelijk voor de digitalisering van burgers en bedrijven. “Het regeerakkoord bevatte tachtig keer het woord digitaal. Dat hadden we een paar jaar geleden nog niet kunnen bedenken, toen was digitaal een ambtelijk onderwerp.” Zij testte met een quiz de kennis van het iTour-publiek over de digitale samenleving. Ook vroeg zij hoe de overheid ervoor kan zorgen dat iedereen mee kan zodat laaggeletterden en digibeten niet verdwijnen tussen de bits en bytes. Voor wie denkt dat het allemaal wel meevalt, adviseerde zij de film I, Daniel Blake uit 2016. “Dit is verplichte kost voor iedereen die werkt voor de publieke zaak.”
De film vertelt het verhaal van een ambachtsman die op latere leeftijd zijn werk kwijtraakt. Voor het eerst in zijn leven moet hij solliciteren en met computers omgaan. Hij loopt gierend vast in de digitale wereld en de overheidsbureaucratie. Roos noemde de film “zeer onthutsend en ontroerend” en “hij raakte me meer dan de 36 rapporten die ik ook heb gelezen in dat jaar.” Haar filmtip liet diepe indruk achter. Zoals een deelnemer zei: “Want we hebben allemaal toch de neiging om te denken dat de ander dezelfde kennis heeft als wij zelf.”