Spotlight op de wet

Laten we de communicatierichtlijnen rond wetsinformatie eens onder de loep nemen en de mogelijkheden voor het linken van overheidsinformatie optimaal benutten. In een rechtsstaat verdient de wet het om in het zonnetje gezet te worden. Het bieden van wetsinformatie op maat geeft mensen meer inzicht dan zelf googelen op wetten.nl.

Mensen die mij kennen of wel eens wat van mij lezen, weten het wel: ik ben gek op wetgeving. Wettelijke regelingen zijn staaltjes van taalkundig en logisch vernuft, waarin bijna evenveel níet als wel staat. Wetgevingsjuristen zijn ware woordkunstenaars en de laatste gelegitimeerde(!) komma(…)ers bij de overheid.

Er wordt veel geklaagd over wetgeving, maar wat mij betreft is dat ook een kwestie van ‘onbekend maakt onbemind’. We hebben natuurlijk wetten.nl, maar daar ga je als burger op je vrije vrijdagavond niet in zitten grasduinen om eens wat meer te weten te komen over de Mijnbouwwet, de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (kortweg de Wabo), of de Wet publieke gezondheid. Terwijl die wetten toch zeer maatschappelijk relevant zijn. De eerste omdat hij gerelateerd is aan de gasproblemen in het noorden, de tweede omdat hij de basis biedt voor het niet-verlenen van vergunningen vanwege stikstofproblematiek en de derde omdat hij onderdak bood en biedt aan een heel scala bepalingen in het kader van beperking of bestrijding van Covid-19.
Op de website van de Rijksoverheid is over deze onderwerpen allerlei informatie te vinden, maar zelden zie je daar de wettelijke bepalingen bij staan waarop die info is gebaseerd. De site kent wel een onderdeel wetten en regelingen waar je op product kunt zoeken en onderaan zo’n productpagina een link naar de desbetreffende regeling(en) vindt. Maar het vinden van een ‘product’ is geen sine cure als je niet precies de juiste trefwoorden intypt… Hetzelfde geldt voor websites van uitvoeringsorganisaties: op de websites van Belastingdienst, DUO, UWV of KvK ontbreekt bij de informatieve teksten een directe verwijzing naar de concreet toepasselijke wettelijke regels.

Communicatierichtlijnen

Ik heb in mijn vorige werkkring wel eens geopperd om op de website in een nieuwe rechterzijbalk linkjes op te nemen naar de voor een onderwerp relevante wetsbepalingen. Dat stuitte echter op veel verbazing: daar gaan we de burger toch niet mee lastigvallen? In elk geval paste het niet in de communicatierichtlijnen.
En nee, wettelijke regels zijn bepaald niet op taalniveau B1 geschreven, maar het is toch jammer dat we ze niet wat meer in de spotlights zetten. Het bieden van wetsinformatie op maat geeft mensen veel meer inzicht dan zelf googelen in de hooiberg die wetten.nl heet en die ook nog eens overvol met spelden zit. Het adagium ‘een ieder wordt geacht de wet te kennen’ zou dan wel eens nieuwe betekenis kunnen krijgen. Of zelfs kunnen transformeren naar ‘een ieder kan de wet kennen’.

Daarnaast gaan de communicatiemensen er misschien wat te gemakkelijk aan voorbij hoe nuttig en bruikbaar die wetsinformatie kan zijn voor professionals die mensen helpen om hun zaken met de overheid te doen. Als je bij – ik noem maar wat – het Juridisch Loket bezig bent met het uitzoeken van een juridische kwestie voor een klant, is het heel handig om te kunnen checken of je eigen interpretatie strookt met de informatie die de overheid daarover geeft. En andersom kan het heel nuttig zijn om het antwoord dat je gevonden hebt op een bepaalde vraag te checken bij de juridische bron. Die bevat namelijk niet zelden nog wat mitsen en maren die – om het eenvoudig te houden – in de communicatie niet zijn opgenomen, maar wel relevant kunnen zijn voor de kwestie die je voor je klant bij de hand hebt.

Een check van de ambtelijke expert op juridische bronnen kan helpen om de informatie op websites verder te verbeteren.

En laat ik ook de ambtenaren zelf niet vergeten, want ik kan uit eigen ervaring verzekeren dat die ook wel eens het overzicht kwijtraken in de veelheid van wettelijke regels. Bovendien kan een check van de ambtelijke expert op juridische bronnen helpen om de informatie op websites verder te verbeteren; hoe goed de communicatiespecialisten ook hun best doen, soms gaan er toch essentiële elementen verloren in de vertaalslag van wet naar site.

Infrastructuur

Maar dat is toch heel erg veel werk, om overal die wetsartikelen te vermelden, hoor ik de lezer al denken. Nou nee, dat hoeft niet zo veel werk te zijn, want de afgelopen jaren is een schitterende infrastructuur aangelegd onder officiële overheidsinformatie die het aan elkaar verbinden van allerlei soorten informatie makkelijk maakt: linked data overheid, kortweg LIDO. Dit is een soort virtueel wegennet dat zorgt dat je in wetten.nl makkelijk naar artikelen springt waarnaar in wetgeving wordt verwezen, dat je in de wetsinformatie bij een artikel alle Kamerstukken over totstandkoming en wijziging kunt aanklikken, en dat je een overzicht gepresenteerd krijgt van aan een artikel gerelateerde andere wetsbepalingen én uitspraken van de rechter. Via die infrastructuur kunnen ook links worden gelegd tussen een pagina op een overheidswebsite en de wetsbepalingen uit wetten.nl die daarbij horen. In theorie zou het zelfs mogelijk zijn om in wetten.nl bij een artikel een link op te nemen naar de website waar die bepaling in ‘normalenmensentaal’ te vinden is. Net zoals we daarbij nu al links naar de totstandkomingsgeschiedenis en naar rechterlijke uitspraken opnemen.

Kortom, laten we de communicatierichtlijnen nog eens onder de loep nemen en de mogelijkheden voor het linken van overheidsinformatie, formeel en informeel, optimaal benutten. In een rechtsstaat verdient de wet het om in het zonnetje gezet te worden. Bovendien worden we dan echt slimmer met regelgeving.

Mariette Lokin is Principal consultant bij Hooghiemstra & Partners en onderzoeker aan de VU Amsterdam