Sinds een jaar of tien bestaat DigiD Machtigen, een service die het mogelijk maakt dat derden met uw toestemming digitaal zaken doen met de overheid. Tot nu toe valt het gebruik tegen. Een vernieuwde machtigingsvoorziening, met meer mogelijkheden, moet daar verandering in brengen en moet tegelijkertijd ook een halt toeroepen aan het ‘uitlenen’ van de DigiD.
Beeld: Shutterstock
Soms laat iets aan duidelijkheid niets te wensen over. Neem het antwoord op de vraag of je je DigiD mag delen met iemand anders. ‘Uw DigiD is strikt persoonlijk. U kunt met uw DigiD veel verschillende zaken online regelen. Eventueel misbruik hoeft daarom niet beperkt te blijven tot een organisatie. Het is daarom belangrijk dat u uw DigiD privé houdt.’ (Bron: website DigiD). Je zou zeggen: wat er staat, is helder. Er wordt ten strengste afgeraden om je DigiD te delen met andere personen. Maar zoals zo vaak, is de praktijk weerbarstig. Kijk eens rond in de maatschappij en je ziet dat het delen van een DigiD (veel) vaker voorkomt dan we denken. Dat gaat van de verzorgster die de post van het oude omaatje in de Berichtenbox ophaalt tot aan de buurman die voor jou de belastingaangifte invult. Het uitlenen van de DigiD mag niet en is ook niet nodig.
Sinds jaar en dag is er een alternatief: DigiD Machtigen. In eerste instantie richtte de service zich specifiek op de Berichtenbox, maar inmiddels is het uitgebreid met meerdere diensten. Die extra diensten worden onder meer gebruikt door de Belastingdienst en DUO. Opmerkelijk is dat DigiD Machtigen, en de extra diensten waar het op aangesloten kan worden, bij gemeenten nog niet echt op het netvlies staan. Het aantal gemeenten dat gebruikmaakt van DigiD Machtigen beperkt zich vooralsnog tot dertig en dan ook alleen nog tot de Berichtenbox.
Mogelijk dat het aantal gemeenten dat aansluit, binnenkort snel groter wordt dan die dertig. In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) wordt er gepraat over een vernieuwde machtigingsvoorziening. In de stuurgroep rond die nieuwe voorziening zit een groot aantal betrokkenen, waaronder de VNG namens de gemeenten. Volgens Indra Henneman, projectleider Digitaal Machtigen bij VNG Realisatie, is er een aantal redenen om te praten over een bredere, vernieuwde machtigingsvoorziening. “De eerste is politiek van aard. De Nationale ombudsman heeft meerdere malen richting de Tweede Kamer en het ministerie van BZK aangegeven dat bewindvoerders onvoldoende worden gefaciliteerd in het uitvoeren van hun werk.”
Bewindvoerders, die vaak betrokken zijn bij schuldhulpverlening, klagen steen en been dat zij bij iedere gemeente op een andere manier moeten aantonen dat zij namens een persoon optreden. De ene keer is dat met een papiertje en de andere keer met een digitaal formulier. Gemeenten hebben het probleem onderkend, ook al omdat het aantal mensen dat een beroep doet op bewindwoerders snel stijgt, en hebben gepleit voor een landelijk register van bewindvoering. Indra Henneman: “Dat is landelijk register er nu, maar wordt nog niet ingezet om een formulier voor schuldhulpverlening of bijstand aan te tonen. Dat gaat de vernieuwde machtigingsvoorziening regelen.”
Moeilijker
De tweede reden heeft te maken met het uitlenen van DigiD, bijvoorbeeld aan de verzorgster of aan je buurman die de belastingaangifte doet. De vernieuwde machtigingsvoorziening moet er voor zorgen dat het registreren en gebruiken van een machtiging gemakkelijk en toch veilig wordt. Daarvoor doen onder meer hogere niveaus van DigiD hun intrede. “Nu nog zijn voor een flink deel van de producten en diensten die gemeenten via DigiD aanbieden, alleen gebruikersnaam en wachtwoord nodig. Het zogenaamde lage basisniveau. Veel van die dienstverlening gaat straks naar een niveau waarbij minimaal SMS nodig is, maar steeds vaker zul je ook een telefoon of paspoort moeten gebruiken om in te loggen bij DigiD. Ik kan mij voorstellen dat je dat minder snel uitleent.”
Een derde reden heeft te maken met het groeiende takenpakket van gemeenten, onder andere met betrekking tot zorgtaken. “Je hebt onder meer te maken met ouders die jeugdhulp aanvragen voor hun kinderen. Daar is machtigen, met name bij het aantonen van ouderlijk gezag, een uitkomst. Dat geldt ook voor de mensen die een beroep doen op de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning). Zelf hebben de mensen in de Wmo nauwelijks iets van doen met de dienstverlening van de gemeente, maar hun kinderen of mantelzorgers des te meer. Met het stijgen van de gemiddelde leeftijd, en de wens van het kabinet om ouderen langer zelfstandig thuis te laten wonen, is de verwachting dat het aantal mensen stijgt dat een beroep doet op de Wmo en daarmee ook het aantal mensen dat behoefte heeft aan een gebruiksvriendelijke machtigingsvoorziening.”
Om erachter te komen welke functionaliteit(en) gemeenten in de nieuwe machtigingsvoorziening graag terugzien, wordt momenteel een inventarisatie gehouden waaraan een klein aantal gemeenten deelneemt. Eén van die gemeenten is Montferland. “Als gemeente stimuleren wij onze inwoners om zoveel mogelijk gebruik te maken van het digitale kanaal”, aldus Marco Robins, informatiemanager bij de Gelderse gemeente. “Daarbij lopen wij bij sommige processen tegen problemen aan. Zo is er onder meer een bewindvoerder geweest die een digitale aanvraag bijstand namens een persoon wilde doen, maar geen gebruik wilde maken van diens DigiD. Op dat soort momenten ondervind je de beperktheid van het huidige DigiD Machtigen. Gelukkig hebben we dat probleem kunnen oplossen door gebruik te maken van eHerkenning, maar je wilt graag een meer structurele oplossing. In onze ogen kan de nieuwe machtigingsvoorziening daar een belangrijke rol in spelen.”
Achter de voordeur
Een nieuwe machtigingsvoorziening is, wat Robins betreft, meer dan het live zetten van een website met een digitaal formulier. “Dat lukt de meeste gemeenten nog wel. De uitdaging is om te kijken naar het proces achter de voordeur. Wat doe je straks met een aanvraag waarbij een bewindvoerder namens een persoon iets wil? Hoe leg je dat vast? Deel je dan straks alles wat met dat proces te maken heeft, ook de correspondentie met de burger, met de bewindvoerder of stopt het alleen bij de aanvraag? Daar moet je als gemeente over nadenken. Waar je ook over moet nadenken, is de manier waarop de namen van processen en aanvragen geregistreerd staan en gehanteerd worden. Onze gemeente heeft het bijvoorbeeld over een ‘aanvraag bijstand’, maar er zijn ook gemeenten die een andere benaming hanteren. Je zult maar bewindvoerder zijn en in meerdere gemeenten een aanvraag moeten doen. Het wordt tijd dat wij als overheid echt als een BV Nederland gaan werken en toe gaan naar een uniforme productenlijst. Wat mij betreft geeft VNG Realisatie daarin de voorzet.”
De wens van Marco Robins is niet tegen dovemansoren gericht en is inmiddels opgepikt door VNG Realisatie. Indra Henneman zegt daarover: “Al vanaf het begin van dit project zijn we bezig om een soort van handreiking op te bouwen. Niet alleen over een vorm van standaardisatie als het gaat om product- en procesnamen, maar ook om te kijken naar wat gemeenten nodig hebben en moeten doen bij de invoering van een dergelijke machtigingsvoorziening. Het zou onhandig en jammer zijn als iedere gemeente de oplossing voor zichzelf gaat bedenken. Met een aantal gemeenten hebben we inmiddels een eerste stap gemaakt om een indeling van gangbare producten binnen gemeenten te maken die we zoveel mogelijk uniform of consistent aan burgers kunnen presenteren. Dat moet voorkomen dat burgers een overzicht van tienduizend producten voorgeschoteld krijgen. Het gaat om hen.” Ook voor Marco Robins staan de burgers op de eerste plaats. “Als overheid willen we nog wel eens te veel naar de binnenkant van processen kijken en vergeten we wat de burger wil.”
Indra Henneman en Marco Robins zijn ervan overtuigd dat er toekomst is voor een uitgebreidere versie van DigiD Machtigen, maar beseffen ook dat de invoering ervan niet ‘zomaar’ even gepiept is. “Wat ik merk is dat gemeenten het lastige materie vinden”, zo schetst Henneman. “Ook omdat het ingrijpt in de manier waarop zij met hun processen omgaan. Daarnaast worden gemeenten de laatste jaren overspoeld met ontwikkelingen en is het moeilijk om genoeg en tijd en ruimte vrij te maken om na te denken over de consequenties van de invoering. Tot slot denk ik dat er gemeenten zijn die de sense of urgency nog niet echt ervaren. Die geen probleem zien, maar mogelijk wel een situatie in stand houden waarbij DigiD’s veelvuldig worden uitgeleend. Met alle eventuele gevolgen van dien.” Marco Robins hoopt dat het met de invoering van de nieuwe machtigingsvoorziening net zo gaat als destijds met de invoering van DigiD of van de Berichtenbox. “Beide hadden een lange aanlooptijd nodig, maar toen eenmaal die voorzieningen op de juiste waarde werden geschat, ging het hard. Mijn verwachting is dat het hier ook zo gaat. De Belastingdienst was al aangehaakt en op het moment gemeenten straks meer digitale diensten aan gaan bieden, kan het snel gaan.”
Congrestival
Indra Henneman en Marco Robins houden een presentatie over de nieuwe machtigingsvoorziening tijdens het Congrestival van VNG Realisatie, dat op woensdag 13 maart in Utrecht wordt gehouden. Tijdens het Congrestival staan actuele maatschappelijke thema’s, gemeentelijke uitvoeringsvraagstukken en daarbij behorende randvoorwaardelijke onderwerpen centraal. Vraagstukken met betrekking tot dienstverlening worden op een gelijknamig plein in diverse sessies, discussies en workshops uitgediept, waarbij gemeenten praktische handvatten krijgen om zelf aan de slag te gaan.
