Cognitieve systemen hebben voor de overheid talrijke mogelijke toepassingen. IBM, dat op dit gebied naam maakte met ‘Watson’, schetst het perspectief van de begrijpende computer.
Cognitive Computing is binnen IBM verbonden aan Watson, het systeem dat een paar jaar geleden de Amerikaanse quiz ‘Jeopardy’ won van twee menselijke kampioenen.
Binnen de relatie tussen de overheid en de ICT-wereld past het niet om al te vaak een ‘nieuw ICT-tijdperk’ uit te roepen, al was het maar omdat er een gezamenlijke verantwoordelijkheid is om allereerst de projecten en producten van het huidige tijdperk goed te laten functioneren. Dat daartoe nog werk is te verzetten krijgt ruim aandacht, al mogen we ons ook content tonen met de vele zaken die wél goed gaan.
Toch is het goed om eens stil te staan bij de mooie perspectieven die de nieuwe ontwikkelingen kunnen bieden. Het valt niet te ontkennen dat het ICT-veld op het punt staat een grote nieuwe stap mogelijk te maken. Een stap waarbij begerenswaardige noties als ‘begrip’, ‘kennis’, ‘leren’ en ‘communicatie’ in de eigen taal de burger, het bedrijfsleven en de overheid in toenemende mate gebruikersgemak en nieuwe inzichten zullen bieden.
IBM heeft mede aan de wieg gestaan van programmeerbare en gegevensverwerkende systemen. Maar die traditionele systemen, die geprogrammeerd zijn om te doen wat ze doen, zijn simpelweg steeds minder in staat om bij te blijven met steeds grotere hoeveelheden data. Nu richt IBM zich ook op Cognitieve Systemen. Systemen die in staat zijn om te leren van data, te redeneren en met mensen een interactie te hebben op een manier die ons het beste ligt. Ons vermogen om goede beslissingen te nemen wordt vergroot en we krijgen meer grip op de groeiende hoeveelheid data die verbonden is aan een bepaald probleemveld. De belangrijkste karakteristieken van cognitieve systemen zijn dat ze begrijpen, leren, en op een voor ons natuurlijke manier met de mens redeneren en interacteren. Weliswaar op hun eigen (systeem)manier, maar wel een manier die steeds meer gaat lijken op die van de mens.
Veel van onze huidige systemen moeten door mensen ‘onderwezen’ worden, door data, beloningen en vormen van ‘straf’. In toenemende mate zullen dergelijke systemen in staat zijn om zelf van data te leren.
Cognitive Computing is binnen IBM verbonden aan Watson, het systeem dat een paar jaar geleden de Amerikaanse quiz ‘Jeopardy’ won van twee menselijke kampioenen. Watson was daarbij niet verbonden aan internet. Het systeem is ondertussen doorontwikkeld voor diverse toepassingsgebieden. Voor de publieke sector zijn die talrijk en zullen ze ook gaandeweg worden ontdekt en ontwikkeld. Een paar voorbeelden:
- Zaakdossiers
(Pre-)Analyses van dossiers, bijvoorbeeld in de strafrechtketen, die het mogelijk maken dat de (menselijke) professionals sneller met hun eigen vooralsnog oninwisselbare bijdrage (en eindverantwoordelijkheid) kunnen beginnen, en dus productiever kunnen zijn.
- Parlement of gemeenteraad
Een burger zoekt een fragment van een debat in het videoarchief, en heeft slechts wat diepmenselijke omschrijvingen: dit onderwerp, ik dacht die partij maar weet niet zeker, woordvoerder was een man, oh ja, hij was kaal…
- Regels en beleidsdocumenten
Krijg op basis van (wederom) Content Analyse meer grip op de inhoud van de veelheid van beleidsdocumenten, zie de verhoudingen daartussen op basis van tekstanalyse en kijk wanneer nieuw beleid of regelgeving overbodig is.
- Output en toegankelijkheid
(Open) Data van een overheidsorganisatie beter vindbaar laten zijn, waarbij meerdere bronnen geraadpleegd kunnen worden en het systeem vragen stelt in begrijpelijke taal die ondersteunen bij het vinden.
Domeinen
De ICT-industrie is een pad opgegaan dat zal leiden tot systemen met toenemende cognitieve capaciteiten. IBM voorziet vier brede toepassingsdomeinen die gezamenlijk een basis voor verdere gedachtewisseling en ontwikkeling vormen.
- Assistent: Ontwikkel diep inzicht in een bepaald domein en bied deze informatie aan op een tijdige, natuurlijke en handzame wijze. Voor sommige domeinen zijn het volume, de beweeglijkheid en de gevarieerdheid in vorm van informatie groter dan door mensen is te bevatten. Hier speelt het cognitieve systeem de rol van assistent.
- Begrip: Een groei in mogelijkheden brengt ons op het niveau van begrip, waarbij modellen in beeld komen. Systemen beginnen modellen te bouwen, van zichzelf, hun gebruikers en de wereld. Modellen waarmee cognitive agents aan de slag kunnen.
- Besluitvorming: Een volgend niveau is het niveau van besluitvorming, op weg naar het moment dat wij de systemen kunnen vertrouwen en op hun oordeel kunnen varen. Voordat we zover zijn moeten standaarden in gebruik genomen worden die bepalen of we machines en systemen kunnen vertrouwen, en de beslissing moet herleidbaar zijn.
- Ontdekking/Discovery: De hoogste sport van de cognitieve ladder is ontdekking/discovery, wanneer we systemen beginnen te bouwen die inzichten blootleggen op een niveau dat nu wellicht alleen haalbaar is voor de meest briljante vertegenwoordigers van de mensheid.
De ontwikkelingen zijn indrukwekkend. In de komende periode zullen verdere stappen worden gezet naar beproevingen en tests. Velen van ons zullen het oog in eerste instantie gericht houden op de huidige ICT en toepassingen. De beloftevolle ontwikkelingen die vlak achter de horizon gloren – deels nu al bruikbaar – bieden een mooi perspectief.
