Een panel van experts boog zich over de vraag of de zeggenschap over de eigen persoonsgegevens versterkt kon worden vanuit een privaatrechtelijk eigendomsregime. Nee, was de conclusie, persoonsgegevens van een burger of consument zijn niet als eigendom te beschouwen. De AVG en het publiekrecht of consumentenbeschermingsrecht bieden evenveel houvast.
Beeld: Shutterstock
Dat schrijft staatssecretaris van Huffelen in een Kamerbrief bij het verslag van de expertbijeenkomst Zeggenschap, eigenaarschap en persoonsgegevens.
Het panel van experts werd voorgezeten door Theo Hooghiemstra (Hooghiemstra & Partners). De experts bevestigen met hun conclusies en overwegingen de lijn die in eerdere brieven naar de Tweede Kamer over regie op persoonsgegevens is verwoord. Namelijk, dat in de verhouding tussen overheid en burger de zeggenschap over persoonsgegevens administratiefrechtelijk geregeld is en ook zo geregeld moet blijven. Er is in dit geval geen rol voor het eigendomsrecht.
Verbeteringen
In de afgelopen periode zijn al verschillende initiatieven gestart binnen het programma regie op gegevens, schrijft de staatssecretaris:.
- de overheid wil beter zichtbaar maken voor burgers hoe hun persoonsgegevens worden hergebruikt voor overheidstaken. Sinds maart 2022 is bijvoorbeeld in MijnOverheid zichtbaar aan welke andere instanties deze gegevens regulier worden doorgegeven.
- de staatssecretaris wil zorgen voor een wettelijke verankering van het digitaal delen van persoonsgegevens uit overheidsregistraties door en onder regie van de burger.
- bij de onderhandelingen in diverse EU-dossiers wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan de borging van meer digitale zeggenschap van burgers over hun persoonsgegevens. De staatssecretaris verwijst hierbij naar de dialoog met uw Kamer over de verordening Raamwerk Europese Identiteit.
Collectieve acties stimuleren en ondersteunen
De experts zouden graag zien dat de mogelijkheden voor burgers om met collectieve actie juridisch in het geweer te komen tegen AVG-overtredingen versterkt werd. Het kabinet laat het Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatiecentrum (WODC) onderzoeken of, en zo ja hoe, een ‘processenfonds’ uitkomst kan bieden om de financiering van collectieve acties te vergemakkelijken.
Het concept van eigendom is een obscure versie van de (juridische) verantwoordelijkheidsverdeling die al jaren richting burger / belanghebbende verschuift en waarbij de overheid de commerciële partijen volgt in het ontwijkingsgedrag. Ook bij de modernisering van het Bestuursrecht krijgt de overheid de kans om verantwoordelijkheid bij kanaalgebruik buiten beschouwing te laten. Dat terwijl de burger de risico’s nauwelijks kan beheersen bij gebrek aan een rechtsverhouding met de partijen in de (gegevens / technische) keten.
Dat de overheid na de modernisering van de Awb aan de bak moet met de ondersteuning van gebruik van de digitale weg, houdt ook in dat het recht op vertegenwoordiging (belangenbehartiging) bij de feitelijke toepassing een beoordeling door de overheid noodzakelijk maakt. Dan moet ook het onderscheid tussen vertegenwoordigers en intermediairs (partijen die naast de “klant” ook de “leverancier” vertegenwoordigen) worden verduidelijkt, zeker op het element van de verdeling van de verantwoordelijkheid.
De burger dient te bepalen door wie en waar persoonsgegevens worden ingezet. Dat is mogelijk als de gegevens op een gegarandeerd platform, onder overheids toezicht ( of gelijkwaardig) in een file worden opgenomen en de burger middels een Certificaat op hoogst beveiligingsniveau toestemming geeft de persoonsgegevens te gebruiken
Als je de verkeerde vraag stelt krijg je het verkeerde antwoord. De burger moet kunnen bepalen wat er met zijn persoonsgegevens gedaan wordt door derden. Dus overheid en bedrijven en organisaties. Daarbij is de vraag naar privaatrechtelijk eigendom echt een non-issue. Ik vind het ongelofelijk dat een ‘panel van experts’ de beginsituatie niet beoordeelt VOOR ze tijd en geld van de belastingbetaler gaan steken in een ‘ onderzoek’. Ben je privaatrechtelijk eigenaar van je naam? Van je uiterlijk? Is geen vraag. WEL van belang is of je kan optreden als je naam of uiterlijk etc wordt misbruikt. En laat DAT nou geregeld worden door de AVG. Of in ieder geval is die EU verordening een aanzet daartoe.