Het bedrijfsleven en gemeenten hebben op de Nationale Klimaattop in Rotterdam afspraken gemaakt over de terugdringing van de CO₂-uitstoot. Dit zijn fantastische afspraken en hopelijk gaat het hen allemaal lukken. Maar hoe weet een gemeente of bedrijf dat ze op de goede weg zijn? Meten is weten in zo’n geval. De gemeente Nijmegen heeft daartoe een uniek burger-sensor-netwerk ontwikkeld. De basis daarvan ligt in 2014 toen de gemeente een samenwerking startte met onder andere Radboud Universiteit om beter inzicht te krijgen in de CO₂-uitstoot en andere luchtkwaliteitindicatoren (NO₂, CO, CO₂, O₃). De betrokkenheid van de universiteit had ook als doelstelling een betere communicatie met en hogere betrokkenheid van inwoners te realiseren.
De directe aanleiding was de geplande aanpak van een aantal verkeersknelpunten. De gemeente wilde hard maken dat de luchtkwaliteit met de komst van nieuwe wegen niet zou verslechteren. Paul Geurts, informatie-architect bij de gemeente, las tijdens zijn vakantie over de plannen. Hij las in de digitale krant op zijn tablet ook welk budget de gemeente had voorzien om die luchtkwaliteitmetingen gedurende een aantal jaren uit te voeren. Dat kon slimmer, beter en goedkoper, dacht hij. Terug van zijn vakantie vatte hij direct de koe bij de hoorns en ging in gesprek met collega’s en diverse instanties. Dit was het startpunt van het Smart Emission project.

Smart Emission Project

De essentie van het ‘Smart Emission’ project is dat inwoners helpen met het in kaart brengen van luchtkwaliteit, geluid, trillingen en meteorologische indicatoren. Omgekeerd krijgen inwoners realtime toegang tot alle data.
In het project wordt onderzocht welke (geo)infrastructuur er nodig is om de data van het burger-sensor-netwerk te verwerken. Bovendien wordt bekeken hoe deze data zo kan worden gevisualiseerd dat onderzoekers en bewoners die kunnen raadplegen en daarover communiceren. Aansluiting kon worden gezocht met het subsidietraject Maps4society en samen met de Radboud Universiteit is een project opgesteld voor een low-cost sensornetwerk met participatie van de burger. De medewerking van de RU zorgde direct voor wetenschappelijk toezicht op het project. In het project worden ook zaken meegenomen die niet passen bij reguliere economische afwegingen, maar die wel effect kunnen hebben op de gezondheid van een stad en haar inwoners (zogeheten ‘externiteiten’). Ten slotte zijn de planologen van de Radboud Universiteit geïnteresseerd welke potentie dit wederzijds gebruik van open data biedt voor de samenwerking tussen burgers en lokale overheid.

Door eenvoudige metertjes te gebruiken worden de meetwaarden direct begrepen

Binnen Europa zijn vele enigszins verwante ‘bottom-up’ processen gestrand. Maar in Nijmegen niet. Dat is vooral dankzij de beschikbaarheid van goedkope en betrouwbare sensoren en van geavanceerde visualisatie. Het project bleef betaalbaar omdat kon worden volstaan met goedkope sensoren. Die bleken verrassend betrouwbaar, zoals een vergelijking met de RIVM-sensoren duidelijk maakte. (RIVM zelf heeft de sensoren ook getest.) Bovendien konden de meetresultaten dankzij een kalibratieformule worden gecorrigeerd ten opzichte van professionele sensoren van het RIVM.

Overzichtelijk dashboard

Ook de visualisatie van de meetgegevens heeft veel aandacht gekregen. Daarvoor kwam men bij Imagem uit. De Smart M.App technologie van het bedrijf maakt het mogelijk om allerlei soorten data en bronnen eenvoudig met elkaar te verbinden en deze op interactieve en dynamische wijze te visualiseren. Imagem heeft voor dit project een dashboard (Smart Emission M.App) gerealiseerd dat realtime in één overzicht de luchtkwaliteit inzichtelijk maakt. Door eenvoudige metertjes te gebruiken worden de meetwaarden direct begrepen. Voor gebruikers die dieper in de meetgegevens willen duiken zijn er aparte tabjes gemaakt waarin trends en ontwikkelingen van de diverse parameters geanalyseerd kunnen worden. Het RIVM is kennisinhoudelijk betrokken.

Stand van zaken

Het project is gestart. Verschillende burgers hebben zich al aangemeld om mee te doen met de monitoring. Bij hen zijn inmiddels sensoren geplaatst. Dit alles is niet onopgemerkt gebleven. Nijmegen heeft de Slimste Stad prijs gewonnen in de categorie ‘De Slimste Binnenstad van Nederland’. De overwegingen van de jury zijn onder anderen: directe impact op de kwaliteit van leven, klaar voor een succesvolle uitrol in andere gemeentes, aanzet tot de cultuuromslag bij de gemeente Nijmegen voor de samenwerking met burgers.
Het is de intentie van Nijmegen om de Smart Emission M.App verder te ontwikkelen tot een volwassen en volledig productierijpe oplossing. Die zal dan de komende jaren in de lucht worden gehouden. Daarna zal de oplossing geïntegreerd moeten worden binnen de gemeentelijke processen. Meer onderzoek zal gedaan worden naar de participatie van de burger. Het draait namelijk niet alleen om Smart City maar ook om Smart Citizens, de burger aan de knoppen. De gemeente zoekt ook naar verbreding zodat een community gerealiseerd kan worden.
Andere gemeenten kunnen nu ook aansluiten en de luchtkwaliteit in de eigen gemeente monitoren.