Beeld: de Beeldredaktie

Het rechtsgebied toezicht omvat alle zaken waarin een curator wordt aangesteld, schuldsaneringszaken en bewindvoeringen. Het gaat om tienduizenden zaken per jaar, waarbij in de meeste gevallen niet twee maar slechts één partij betrokken is. Erik Boerma (49), die tien jaar ervaring heeft als faillissementsrechter, leidt het project dat ervoor moet zorgen dat partijen dit soort zaken realtime kunnen volgen.

Het is de rechter die curatoren of bewindvoerders aanstelt. Het draait in toezichtzaken om een enorme hoeveelheid beschikkingen en verplichte verslagleggingen. “Een grote papierwinkel die digitaal niet goed ontsloten is”, zegt Erik Boerma. “Deurwaarders, de Belastingdienst, het CJIB, banken en andere partijen die relevant zijn bij toezichtzaken, kunnen er maar moeilijk bij. Het gaat hapsnap en kost veel handelingen.”

Ontsluiting van al die data is dus vooral in het belang van partijen die feitelijk buiten het toezicht staan?

“Niet alleen van hen. Het is ook in het belang van de rechter. Hij wijst bewindvoerders aan en als die niet goed hun werk kunnen doen, omdat die partijen langs hem heen werken of hem zelfs onbedoeld tegenwerken, dan is dat natuurlijk heel frustrerend. En de meeste last daarvan hebben uiteindelijk de personen om wie het dossier draait. Dat zijn meestal al erg kwetsbare mensen, bij wie bijvoorbeeld een onverantwoord incassotraject extra hard aankomt.”

Hoe komt het dat het aantal bewindvoeringen de laatste jaren stormachtig groeit?

“De meeste zaken betreffen situaties waarin oma of opa het allemaal niet meer zo goed op een rijtje krijgt. We worden met zijn allen steeds ouder en bovendien is er nu een hele grote generatie aan haar oude dag bezig. Behalve de vergrijzing is er nog een andere oorzaak: belanghebbenden eisen steeds vaker dat familieleden of vrienden van wilsonbekwamen die feitelijk hun financiën waarnemen, naar de rechter gaan om zich officieel tot bewindvoerder te laten benoemen.”

De ontsluiting van die dataknoop is een gigantische klus die verhoudingsgewijs een klein eigenbelang dient. Dat is toch heel nobel?

“Rechters anno nu geven zich er meer rekenschap van dat in juridisch opzicht correcte vonnissen desastreus kunnen uitpakken, zeker in deze tijd van toenemende inkomensverschillen. Je kunt als rechter een hoop ellende voorkomen als iedereen goed geïnformeerd is over een zaak. De rechter wil geen vonnissenpoeper zijn – hij wil problemen oplossen. En daarvoor is dus ontsluiting van de dataknoop nodig. Bovendien is het ook een kwestie van transparantie.”

Hoe sterk speelt het uit elkaar groeien van inkomens mee?

“Sterk. De schuldenproblematiek is echt een groot zorgpunt geworden. Rechters zien de armoede aan zich voorbij trekken met hun plastic tasjes vol afschriften en dwangbevelen. Het gaat om een groeiende, zwakke doelgroep.”

Rechters realiseren zich dat juridisch correcte vonnissen desastreus kunnen zijn

Wie mogen er bij de data die jullie willen ontsluiten?

“De faillissementsregisters zijn al openbaar, maar bewindszaken niet allemaal. Privacy is natuurlijk een teer punt bij de ontsluiting. Wat mogen we en wat niet? In hoeverre moeten we informatie anonimiseren? Hoe gaat bijvoorbeeld de politie om met soortgelijke data? Het is een schat aan big data. Heel waardevol voor een groot aantal instellingen.”

…en voor bedrijven.

“Zeker, maar die zullen er niet bij kunnen. Ik denk eerder aan bijvoorbeeld gemeenten: voor hen kan het heel interessant zijn in welke wijk zich de meeste bewindszaken concentreren. En verder natuurlijk het Kadaster, het CJIB, de fiscus, de Branchevereniging van Bewindvoerders en deurwaarders. Met die partijen willen we een informatiehub bouwen. Geen apart centrum dus, maar een hub. We willen in februari met een eerste concept voor de dag komen. Over de inrichting van de IT hebben we al gepitcht.”

Tegen welke kosten?

“Het hoeft echt niet duur te zijn. Ik denk dat met het orga- niseren van de hub en de aanleg van het knooppunt hooguit acht ton gemoeid is. De volumes zijn zo groot en het maatschappelijk belang zo groot. Het bespaart de samenleving heel veel ellende, rompslomp en geld.”

Hoe verhoudt dit zich tot het project Kwaliteit en Informatise- ring (KEI) waar de rechtspraak al jaren aan werkt?

“We hebben toestemming gekregen om de mogelijkheden van een hub te onderzoeken. We digitaliseren niet alleen voor ons eigen belang, we willen verder kijken dan onze neus lang is. Dat past heel goed bij de doelstellingen van KEI.”

Een pareltje dus. Waarom lezen we hier niets over in de media?

“Het probleem van de informatiestromen in deze rechtspraktijk is inderdaad een stil probleem. Veel partijen buiten deze wereld weten er niets van. Ik wil er meer ruchtbaarheid aan geven.”

Misschien is het, om maar een een rotwoord te gebruiken, niet sexy genoeg?

“Dat zou zomaar kunnen. Maar wel urgent.”