De Chief Data Officer speelt een zware rol in de digitale transformatie van publieke organisaties. Dit vereist duidelijkheid over focus, verantwoordelijkheden en mandaat, zo blijkt uit gesprekken van KPMG met betrokken Chief Information Officers (CIO’s) en Chief Data Officers (CDO’s).

Veel overheden streven naar meer transparantie door data te delen. Maar leidt dit ook tot een betere overheid? Gijs van Maanen van het Tilburg Institute for Law, Technology and Society (TILT) promoveerde 8 maart op een onderzoek naar open overheidsdata in de praktijk. Het is beter om te delen van data te zien als een vorm van informatieverdeling, stelt hij.

In de zorg verdwijnt veel geld in de zakken van fraudeurs. TNO, zorgverzekeraar CZ, de Nederlandse Zorgautoriteit en Informatie Knooppunt Zorgfraude startten een samenwerking om tot betere informatiedeling te komen in de strijd tegen zorgfraude met gebruik van Multi-Party Computation.

Met het algoritmeregister hoopt de overheid burgers en experts meer transparantie en toegankelijkheid te bieden in de algoritmes die worden ingezet, en discriminatie en willekeur te voorkomen. Gaat dit brengen waarop wordt gehoopt? De échte vraag is: wie kan en moet verantwoordelijkheid nemen?

Doelen stellen geeft de illusie van concreetheid en daadkracht. Maar of ze worden gerealiseerd moet blijken uit betrouwbare data, die eenduidig en concreet zijn. Anders tasten volksvertegenwoordigers, bestuurders en eigenlijk iedereen in het duister. Het begrippenkader Regionale Energiestrategieën (RES) is hiervan een mooi voorbeeld.

Deepfakes roepen vragen op over auteurschap en authenticiteit. Een meerderheid van de Tweede Kamer wil bepaalde vormen van deepfakes bij wet verbieden. Is dit de goede weg? Deepfakes zijn een reflectie van onze hyperrealiteit en kunnen ons ook inspireren en ons op nieuwe ideeën brengen.

We horen bijna dagelijks over nieuwe toepassingen van technologie Ik ben fan van technologie, áls we daarmee een ambitie kunnen waarmaken of een probleem kunnen oplossen. De vraag is natuurlijk: wat is wijsheid? Bestuurders en ict-managers krijgen steeds te maken met vernieuwingen waarvan ze zich afvragen of het de investering waard is.

Als we data mogen gebruiken, kunnen we die dataverwerking dan ook zo beschermen dat we ongewenste lekkage voorkomen? We zullen wel moeten, de AVG zegt het. Dat dit nog niet zo eenvoudig is moge duidelijk zijn. Het Nationaal Innovatie Centrum Privacy Enhancing Technologies (PET) kan de overheid hierbij helpen.

Klimaatverandering, digitalisering, wonen, arbeid, zorg; het zijn stuk voor stuk maatschappelijke opgaven die om innovatiekracht bij uitvoeringsorganisaties vragen. Als we het over die innovatiekracht hebben, denken we vooral aan technologische innovatie. Veel minder vaak denken we aan de innovatieve kracht van verbeelding en het weerstaan van AI-hypes.

De overheid wil burgers behandelen naar de intentie van de wet en waar mogelijk maatwerk bieden. Meer kwaliteit, maar dit gaat vaak ten koste van efficiëntie. Artificial Intelligence (AI) kan ingezet worden als beslisondersteuning en voor het optimaliseren van processen, bijvoorbeeld door te identificeren welke casussen maatwerk nodig hebben.

Context bewustzijn draagt bij tot beter bestuur. Het is zelfs een noodzakelijke voorwaarde voor de realisatie van kabinetsambities als Fact Based Policy en Informatie Gestuurd Werken. De middelen om hier te komen zijn bewezen, gratis en open source en worden onder onze ogen elders al succesvol ingezet

Hoe weet je of je met de technologie je doelen bereikt? En hoe zorg je ervoor dat technologie ethisch verantwoord wordt ingezet? De lectoraten Moral Design Strategy en Journalistiek en Verantwoorde Innovatie van Fontys Hogeschool ontwikkelden een bordspel om over dit soort zaken eens een goed gesprek met elkaar te voeren: Moral design.

We hebben andere perspectieven nodig om maatschappelijke vraagstukken te kunnen onderzoeken en oplossen met behulp van data. Ik wil zo’n ander perspectief inbrengen. Eentje die momenteel wordt toegepast in de verpleeghuiszorg, maar waarvan de toepassing in andere sectoren ook wordt onderzocht.

De toename van betekenisvolle zelfbeschikking met vormen van individuele regie op gegevens heeft grote potentie, volgens sommige wetenschappers en ondernemers in persoonlijk datamanagement. Het marktaanbod voldoet echter nog niet aan de economische, technologische, juridische en politieke voorwaarden om door te kunnen breken.

Overheden bereiden zich voor op Self Sovereign Identity, zowel Europees als op Nationaal niveau. Maar hoe ver is de private sector in het adopteren van digitaal vertrouwde gegevensuitwisseling? Zijn bedrijven klaar om de Digital Natives echt te bedienen? Willen zij de vruchten plukken van Self Sovereign Identity, dan moeten ze als organisatie eerst een fundamentele paradigma verandering doorleven.