Digitalisering is een zegen, biedt grote kansen en hoe dan ook kunnen we niet meer zonder. Maar er zijn ook serieuze keerzijden. Als we onze economie, samenleving en democratie in de toekomst gezond willen houden moeten we remedies vinden tegen het verkeerde, verslaafde en dwangmatige gebruik van big data, social media en smartphones.

Het Europees Parlement onderzoekt misbruik van spyware door over­heden, bedoeld om georganiseerde misdaad op te sporen en aanslagen te voorkomen, maar die wordt ingezet om journalisten, oppositiepolitici en regeringscritici te bespioneren. Dit baart grote zorgen. Het is tijd dat meer mensen bezorgd worden over de ernstige devaluatie van de democratie.

Partijen als Apple of Google schermen hun nieuwe toepassingen graag af voor de concurrent om daarmee hun eigen klantenbestand te vergroten. Eurocommissaris Margrethe Vestager begrijpt dat heel goed en wil al te machtige afgeschermde bolwerken voorkomen. Interoperabiliteit is het toverwoord.

Op het proces van burgemeestersbenoemingen berust geheimhouding. Voor het schenden hiervan kunnen gevangenisstraffen en boetes worden opgelegd. Toch gebeurt het regelmatig dat namen van kandidaten worden ‘gelekt’. Tegen opzettelijk lekken is geen kruid opgewassen. Lekken vanuit slordigheid of onwetendheid is te voorkomen.

De politiek moet paal en perk stellen aan de negatieve impact van social mediaplatforms. Met als doel dat niet het commerciële belang, maar het maatschappelijk welzijn centraal komt te staan. Geef de minister van Justitie en Veiligheid de mogelijkheid om de waarschuwing voor Amerikaanse toestanden in haar HJ Schoo lezing om te zetten in daden.

Als de wereld verslaafd is aan vermaak, zijn games misschien wel het beste medicijn om inhoudelijk toch nog wat voor elkaar te krijgen. In de Griekse oudheid werd het volk tevreden gehouden met brood en spelen. Waarom zouden we dat vele eeuwen later niet naar een hoger niveau kunnen tillen, gebruikmakend van alle digitale technologie?

Een aantal zaken die niet geregeld was in de Wob zijn ook niet terug te vinden in de Wet open overheid (Woo). Een ervan is de manier waarop met een informatieverzoek moet worden omgegaan, in juridische zin, maar vooral in het zoeken naar informatie. Dat is een gemiste kans, omdat hier veel winst valt te behalen.

De zomer is lekker zonnig begonnen. Met het regeerakkoord en de hoofdlijnenbrief van het kabinet worden uiterst hoopvolle stippen op de horizon geplaatst. Maar intussen trekken zich toch ook wat grauwgrijze wolken samen boven het digitale landschap van Nederland. Bij wijze van zomeroverdenking licht ik er drie uit.

De erkenning van het belang van een mate van vertrouwelijkheid mag niet leiden tot verminderde openbaarheid van informatie. Wees open over het belang van vertrouwelijkheid en welke informatie uit het proces niet meteen openbaar kan worden en om welke redenen. Wat mij betreft gaan we van ‘gesloten mits’ naar ‘open tenzij’.

De oorlog in Oekraïne onderstreept dat democratie niet zo vanzelfsprekend is als we lange tijd hoopten. Maar niet alleen fysieke wapens vormen een bedreiging, ook digitaal gereedschap kan onze democratie in gevaar brengen. In de Privacyrede 2022 die ik op 17 februari uitsprak, riep ik op tot hernieuwde parlementaire tegenmacht in het digitale tijdperk.

In Nederland is het bedroevend gesteld met de afhandeling van Wob-verzoeken. Noorwegen heeft dit goed geregeld. Veel gaat in Noorwegen via eInnsyn, een portaal waar iedereen makkelijk kan zoeken in metadata. De echte documenten blijven bij de verschillende bestuursorganen en zijn direct opvraagbaar. Dat kan Nederland ook. Een Wob-dashboard zou al een goed begin zijn.

De kandidatenlijsten voor de raadsverkiezingen in maart 2022 worden weer opgemaakt. Altijd weer een ingewikkelde klus. Partijen maken profielen van het ideale raadslid voor hun werving en selectie. Ze doen er goed aan om het competentieprofiel van de raadsledenvereniging te volgen. Met wat extra aandacht voor de competentie “analytisch vermogen” in relatie tot het verwerken van informatie.

Goed onderwijs leidt jongeren op voor de banen van de toekomst en draagt bij aan een innovatieve en competitieve economieHet is belangrijk dat digitale geletterdheid in het curriculum komt. Maar mijn belangrijkste suggestie is: Ga in gesprek met schoolbesturen en leerkrachten, luister naar hun wensen en verlangens alvorens overhaaste veranderingen door te voeren.

Kloktijd is niet de tijd. Met kloktijd proberen we structuur aan te brengen. Privacy, gegevensbescherming dus eigenlijk, wordt gezien als hindernis waar ‘we geen tijd voor hebben’. Maar we moeten ons niet blindstaren op de wetgeving. Het gaat erom oog te hebben voor mensen, hun privacy en de beleving van privacy.

Als we lobbyen beter inzichtelijk maken kan een open en toegankelijk raamwerk worden bewerkstelligd dat een gelijk speelveld stimuleert. Dit is geen pleidooi om lobby aan banden te leggen, wel een aanmoediging om te realiseren dat ons ‘polderlandje’ een complex lobbylandschap bevat dat inzichtelijk moet worden gemaakt.