Als overheid hebben we een aantal ambitieuze doelen geformuleerd op vlak van verduurzaming, energietransitie, mobiliteit of woningbouw. Die we met elkaar voor 2030 gefikst willen hebben. Over het ‘waarom’ en ‘wat’ is al veel over uitgewisseld. Maar het ‘hoe’ blijft nog een forse uitdaging. Want dán moet je het papierenstadium overstijgen.

Een mooie uitspraak: ‘Ieder groot succesvol project is begonnen als een klein succesvol project’. Tegelijk, de Kunst van het klein beginnen komt neer op de Kunst om vervelende keuzes te kunnen maken. Een kundige IT’er zou ook de vaardigheid moeten hebben om bestuurders te helpen die vervelende keuzes te kunnen maken.

Afgelopen week besteedde Arjen Lubach in de Avondshow aandacht aan de enorme hoeveelheid websites van de overheid. Samen met Tex de Wit fileerde hij het doolhof dat op deze manier wordt gecreëerd. Hoe komt dat nou? Ik denk dat er drie dingen een rol spelen: luiheid, onbekwaamheid en gebrek aan sturing.

Er woedt al jaren een (woorden-)strijd tussen techno-optimisten die geloven in een mooie utopie en doemdenkers die ons – onder meer in Hollywoodproducties – dystopische scenario’s voorschotelen. Is ‘Protopia’ het medicijn in deze strijd? Later we proberen elke dag een klein stapje te zetten om de wereld beter te maken.

Iedereen heeft volgens de Wet open overheid (Woo) het recht op op toegang tot publieke informatie. Sommige Kamerleden kondigden dit aan als een ‘nieuw recht’, dat niet onder de Wet openbaarheid bestuur (WOB) zou bestaan. Artikel 1.1 van de Wob verandert echter niets aan de rechtspositie van de individuele burger.

De jaarwisseling blijft een perfect moment om even achterover te leunen. Om zo te overzien waar we eigenlijk staan. En wat dan onze agenda is voor de komende periode. Steeds meer wordt duidelijk dat de huidige exponentiële ontwikkeling van technologie essentiële drivers zijn om onze 2030 doelen gerealiseerd te krijgen.

IT-kennis bij bestuurders draagt bij aan het creëren van waarde voor organisaties. Worden bestuurders na grote operationele IT-storingen dan ook vervangen door IT-competentere mensen? Toezichthouders wijzen vaak de uitvoerende bestuurders aan als de ‘zondebok’. Bij de overheid moet soms de bewindspersoon het veld ruimen. Doeltreffend? Nee.

Rijksambtenaren zitten geregeld met de vraag of datgene waar ze mee bezig zijn wel het juiste is om te doen. Het toeslagenschandaal heeft niet alleen leed veroorzaakt bij de ouders en kinderen, maar ook bij bij de ambtenaren van de Belastingdienst zelf. Om aan herstel van vertrouwen te werken moet er ook oog voor hen zijn.

Bij de overheid gaat meer dan 40 procent binnen 3 jaar met pensioen. Binnen 5 jaar is de uitstroom van oudere medewerkers bijna 60 procent, waarvan de grootste groep de ICT-professionals betreft. Waardevolle ICT-kennis en -ervaring verlaat in korte tijd de overheid. Maak de informatievoorziening toekomstbestendig!

Een goed informatiesysteem beweegt mee in de tijd met product, markt en cultuur. Hoe beter de informatie-architect dat heeft meegenomen in zijn ontwerp, hoe robuuster de architectuur is voor de toekomst. De uitspraak ‘a good architecture last for ever’ is een waarheid als een koe en meestal de duurzaamste oplossing.

Onlangs heeft het kabinet onder leiding van staatssecretaris Digitalisering Alexandra van Huffelen de Werkagenda Digitalisering gepresenteerd. U weet het, op beleidsgebied heb ik een kritische inborst, maar eerlijk is eerlijk: het is een doordacht stuk met duidelijke doelen. Helaas blijkt het – deels onzichtbare – fundament ervan een blinde vlek in het beleid.

De overheid zijn wij: de maatschappij en datgene dat we samen willen bereiken. De overheid moet weer het verbindende element in de samenleving zijn en niet een op afstand staande centrale autoriteit. Het platform waarop we als maatschappij ‘samen’ bouwen. Als burger, ondernemer, werknemer en inwoner van dit land.

Ook dit jaar was ik bij het jaarlijkse iBestuur congres. Ik ging er met een wat somber gemoed heen. Ik zie dat digitalisering langzaam aan wegzakt op de politieke prioriteitenladder. Met een aantal belangrijke dossiers gaat het m.i. de verkeerde kant op. Toch ging ik met een goed gevoel weer naar huis. Het congres liet zien dat een inhoudelijk debat over ICT wel degelijk mogelijk is.

Beleid en uitvoering moeten als complementaire krachten samenwerken, waarbij we ons niet in de hiërarchische lijn tot elkaar verhouden, maar in constructieve samenwerking. Uitvoeringsorganisaties zijn de kanaries in de kolenmijn die niet terughoudend mogen zijn in het geven van waarschuwingssignalen aan beleids­makers: hier gaat iets mis!

Ik ben een warm pleitbezorger van een revival van de bureaucratie in de goede zin van het woord. Dat is geen paarse krokodil- of red tape-cultuur en evenmin een verticaal geordende, centraal aangestuurde top-downachtige aanpak, maar een heldere structuur waarin verantwoordelijkheden, bevoegdheden en taken logisch belegd zijn.