De stikstofopgave leidt tot een stevige discussie. Het gaat daarbij vaak niet over de politieke keuzes, maar over de vraag of de feiten überhaupt wel kloppen. Ook wordt regelmatig ‘eigen’ data gepresenteerd als feit om het eigen politieke standpunt te onderbouwen. Hoogste tijd om data naar de politiek te brengen en een Nationaal Data Center te openen in de Tweede Kamer.

Digitalisering is een grote olifant, en die eet je in kleine stukjes. De vraag is waar te beginnen. Dat is dan ook de vraag die Ron Roozendaal in zijn nieuwe functie als kwartiermaker Digitale samenleving stelt aan zijn volgers. Een deel van het antwoord ligt wellicht in de ervaringen uit het verleden. Ambitie is nooit het probleem geweest, maar sturing des te meer.

De komende jaren zullen de nieuwgekozen gemeenteraadsleden geconfronteerd worden met grote maatschappelijke opgaven, waarbij data cruciaal zijn. Maar ook met de verantwoordelijkheid voor hoe de gemeente die data gebruikt. Kennis en datavaardigheid zijn onmisbaar in de gemeenteraad willen we data verantwoord kunnen gebruiken.

Als vertegenwoordiger van een burger is het nauwelijks mogelijk om digitaal zaken te doen bij gemeenten. Tenzij je de DigiD van die persoon gebruikt, maar dat is niet de bedoeling. In april start een aantal gemeenten een pilot om op basis van de registratie bij de Rechtspraak bewindvoerders de mogelijkheid te geven digitaal diensten af te laten nemen.

Ons vakgebied verandert. Van ‘nice to have’ is digitale dienstverlening op alle terreinen een ‘must have’ geworden, met bijpassende kwaliteitseisen. Mijn zesde tip gaat over de relatie met leveranciers. Laat je niet inpakken door mooie verhalen van bedrijven en vorm samen met anderen tegenmacht als die geboden is. Neem kennis van Europese ontwikkelingen. Wees blij dat er aanbestedingswetgeving is.

Ons vakgebied verandert. Van ‘nice to have’ is digitale dienstverlening op alle terreinen een ‘must have’ geworden, met bijpassende kwaliteitseisen. Mijn vijfde tip: ‘Ethiek is onderdeel van je werk’. Bij de ontwikkeling van de Corona-app kregen ethische afwegingen een prominente plek. Ook in de werkprocessen van de Rechtspraak is een ethisch perspectief op techniek nodig.

Ons vakgebied verandert. Van ‘nice to have’ is digitale dienstverlening op alle terreinen een ‘must have’ geworden, met bijpassende kwaliteitseisen. Mijn vierde tip: ‘Beschouw data als een waardevolle nieuwe invalshoek. Een goede cio is ook ‘van’ de data, net zoals hij ook is van security en van techniek. Toch begrijp ik steeds beter het zelfstandige belang van data-management en data-expertise.

Er worden binnen de overheid veel mooie casussen en best practices gedeeld, met name over het gebruik van data. Het delen van succes is ook belangrijk. Maar daardoor lijkt wel steeds meer de perceptie te ontstaan dat iedereen de zaken op orde heeft. Niemand durft hardop te zeggen het complex is en er meer fout dan goed gaat, maar in de praktijk stoeit iedereen met dezelfde vragen.

Karlijn Roex laat in haar boek ‘De verwarde staat: kritiek op een politiek van normaliteit’ zien hoe ruim de definitie van ‘verwarde personen’ is en hoe de definitie steeds politiek wordt gekleurd. Het is een vergaarbak van alles wat buiten de normaliteit valt. Duidelijk wordt ook dat de disciplinerende macht zijn weerslag vindt in data. Iedereen die met data werkt zou zich bewust moeten zijn van die macht.

Na de toeslagenaffaire, SyRI en de huidige discussie over de Wet Gegevensverwerking Samenwerkingsverbanden (WGS) lijkt data synoniem voor problemen. Er wordt dan ook met argusogen gekeken naar het delen en combineren van data binnen de overheid, en er komt steeds meer aandacht voor data ethiek. Die aandacht beperkt zich nu vaak tot de ethische aspecten van het delen van data, maar het niet delen van data kan net zo goed onethisch zijn.

Een pleidooi voor secundair datagebruik. Hierdoor hoeft de zorgaanbieder vanuit al die processen en systemen slechts één verzameling van beschikbare gegevens aan te leggen die al die vragenstellers steeds opnieuw gebruiken om antwoord te krijgen.

Afgelopen week werd in Brussel gesproken over het reguleren van kunstmatige intelligentie. Steeds vaker is regulering het antwoord op de vragen die data en digitalisering met zich meebrengen. De vraag is niet eens zozeer of regulering wel het beste antwoord is, maar of de vraag wel voldoende helder is.

Rondzwervend afval, geluidsoverlast, verkeersopstoppingen, gedoe met vergunningen; smart city oplossingen zorgen voor het verbeteren van de kwaliteit van leven in een stad, voor duurzaamheid en energiebesparing. Eigenlijk zou elke gemeente moeten onderzoeken of het aanleggen van een IoT-net voor smart city oplossingen van waarde kan zijn.

De strijd tussen hen die informatie willen beschermen (de beschermers) en hen die informatie willen achterhalen (de brekers) is al duizenden jaren oud. Het enige wat er aan dit kat-en-muisspel door de eeuwen heen is veranderd, zijn de wapens in het wapenarsenaal van de beschermers en brekers.

Een overmatig streven naar efficiëntie zet publieke waarden onder druk, zo leren we uit recente incidenten. De ‘menselijke maat’ en publieke waarden zijn daarbij soms uit het oog verloren. De slinger lijkt nu de andere kant op te bewegen, naar een sterke overheid, maar met een vrees voor het gebruik van data en de uitwisseling van data. Hoe vinden we de balans?