Feiten en gevoel bij veiligheid en ICT

Er doet zich een merkwaardige overeenkomst voor bij hoe mensen zich voelen als het gaat om veiligheid en om ICT, en hoe de feiten er uit zien. Als je burgers vraagt of het veilig is in huis en in de straat wordt overwegend aan gegeven dat het veilig is. Maar als je de kring iets groter trekt dan vinden ze dat er al wel veel criminaliteit is in hun stad en dat Nederland echt helemaal onveilig is.

Het Sociaal en Cultureel Planbureau doet daar bij voortduring onderzoek naar. Al jaren neemt de criminaliteit in Nederland af maar het gevoel van onveiligheid bij burgers lijkt weinig verband te houden met de feiten. Het gevoel van onveiligheid blijft of groeit soms.

Bij ICT zien we nu een overeenkomend verschijnsel. Als je aan burgers vraagt hoe het gaat met hun Kinderbijslag of hun AOW, dan zijn ze zeer tevreden. Ronduit enthousiast zijn ze over de elektronische belastingaangifte en daar komt nu ook nog de voor ingevulde aangifte bij. De studiefinanciering loopt goed. Burgers reageren heel positief op de resultaten van het Pensioenregister.
De overheidsautomatisering houdt in Nederland het waterpeil nauwkeurig op de goede hoogte. En als je te hard rijdt dan is de automatisering van de Politie, de RDW en het CJIB zo goed dat binnen de kortste keren de acceptgirokaart op de deurmat ligt. Burgers zijn eigenlijk zeer tevreden over de automatisering bij het Rijk.

Zooitje

Toch is de beleving anders. Het is een zooitje bij het Rijk, zo is de stemming over ICT bij de overheid. En als je dan vraagt om daar eens een voorbeeld van te geven, dan wordt het even stil en dan komt na een tijdje de WIA. En dat klopt. Die ging niet goed, maar we praten dan wel over enkele jaren geleden. En Diginotar komt op bij iemand die heel goed na denkt en die klopt ook. Er gaan dingen mis. Maar als je kijkt naar de bulk dan gaat er veel goed.

Ook bij de kosten van de overheidsautomatisering doet zich zo’n beeld voor. Er worden miljarden over de balk gegooid is het beeld. Als je dan aan iemand vraagt hoeveel miljard het Rijk uit geeft, wordt het meestal stil. Men weet het vaak niet, maar men is er wel zeker van dat er voor miljarden overschrijdingen zijn. De feiten liggen anders. Er wordt voor 2,4 miljard per jaar uit gegeven aan automatisering en de overschrijding is 1,6 procent. Natuurlijk, er moeten geen overschrijdingen zijn, maar dit is in vergelijking met andere overschrijdingen op overheidsuitgaven gering.

De vraag is natuurlijk hoe het komt dat de criminaliteit af neemt en het gevoel van onveiligheid niet, of althans niet in gelijke mate. En hoe komt het dat de ICT bij de overheid steeds meer onder controle komt en dat het beeld blijft dat het niet deugt. Het antwoord moet, vrees ik, gezocht worden bij de mensen die het hun werk maken om beelden te vormen. Het is helemaal niet leuk om een bericht te maken dat ‘Mijn pensioen overzicht’ draait als een zonnetje. En het is ook niet leuk om te melden dat de criminaliteit af neemt.

Het is veel aardiger om een stuk te schrijven over een oud vrouwtje dat van haar tas beroofd is. En zo is de feed back ook veel groter als er geschreven kan worden over de kraakbaarheid van de chipcard voor het openbaar vervoer. Het is flauw om te zeggen dat het aan de media ligt. Per definitie ligt het daar niet aan.

Het ligt aan ons zelf als lezers en kijkers. Wij vinden het nu eenmaal aantrekkelijk om van de media aangereikt te krijgen welk huwelijk van welke filmster nou weer op de klippen gelopen is. We houden niet van dingen die goed gaan. Dat geldt voor de ontwikkeling van de criminaliteit en voor de ICT bij de overheid. En als de feiten anders aangeven, dan is dat jammer voor de feiten.