Verdeel en heers

Op 31 mei komen weer tientallen overheidsorganisaties bij elkaar om te praten over open data, open standaarden en open source. Waarom is de overheid zo traag om deze oplossingen op te pakken? Twee antwoorden: onbegrip en eilanddenken.

Het congres op 31 mei heeft een misleidende titel: Open Overheid. Daarbij denk ik aan een transparante en benaderbare overheid die inzicht geeft in wat ze voor de samenleving doet en ruimte biedt aan burgers om daar een bijdrage aan te leveren. Transparantie is echter niet het kernwoord van dit congres. Het gaat om verbindingen leggen.

Het online beschikbaar stellen van overheidsdata kan natuurlijk een bijdrage leveren aan een transparante overheid, maar daar ligt niet de belangrijkste meerwaarde. Het doel van open data is dat door het combineren van gegevens uit verschillende bronnen nieuwe producten en diensten gecreëerd kunnen worden. Verbindingen dus.

Werken in netwerken

Het internet is een netwerk van verbindingen. De kracht van het internet zit in de optelsom van computers (en daarachter mensen) die zijn aangesloten. De kracht zit in de verbinding van al die computercapaciteit, waardoor nieuwe mogelijkheden ontstaan. En in de verbinding van al die mensen waardoor een nieuwe dimensie ontstaat van samenwerking.

Werk is steeds minder een activiteit van één persoon of één organisatie, maar een samenwerking van mensen en groepen in verschillende organisaties, in verschillende locaties. Het resultaat van die werkzaamheden is niet een losstaand product, maar een onderdeel dat hergebruikt kan worden of samengebracht in een groter geheel.

Een overheid van eilandjes

Behalve bij de overheid. Daar staat de informatie op zo’n 800 intranetten waar niemand anders bij kan. Daar wordt 800 keer betaald voor dezelfde software omdat er geen uitwisseling plaats kan vinden. Daar zijn 800 beheerorganisaties omdat het niet mogelijk is om een verbinding te maken met systemen elders.

En voorlopig blijft dat zo. Want zonder open standaarden komen er ook geen verbindingen. En gesloten software maakt hergebruik van componenten onmogelijk. Beslissers kijken niet verder dan hun eigen organisatie, maar begrijpen niet dat ze hun medewerkers afsluiten van de buitenwereld en de burger op kosten jagen.

Internet als voorbeeld

Dat is niet hoe automatisering eruit ziet in de 21e eeuw. We hebben niet meer de luxe om 800 keer te betalen voor onze ict-ondersteuning. Ook onze organisaties kunnen zo niet blijven werken. We moeten gebruik maken van alle kennis en informatie binnen en buiten de overheid, waar die zich ook bevindt.

Het succes van het internet is niet alleen een technische doorbraak, maar vooral een organisatorische. Het is gelukt om het internet toegankelijk te houden voor iedereen. Verschillende bedrijven hebben geprobeerd om hun eigen technische standaarden op te leggen, maar zijn daar niet in geslaagd. En dat is maar goed ook.

Wie is er tegen verbinding?

Ook binnen de overheid kun je je afvragen wie belang hebben bij de huidige versnippering. De werking van de overheid wordt belemmerd en de kosten worden opgejaagd, maar toch is dat de realiteit. Waar ligt dat aan? Open standaarden en open source zijn randvoorwaarden voor een moderne overheid, maar krijgen geen voet aan de grond. Hoe komt dat?

Dat is de vraag die bij elke overheidsorganisatie op de agenda zou moeten staan. Waarom is er geen verbinding mogelijk? Wie is er tegen verbinding? Want dan zijn er twee mogelijkheden: je hebt het niet begrepen of je kiest er bewust voor. Beide opties zijn onaanvaardbaar als we als overheid willen overleven.