IT-aanbestedingen: bingo!

De provincie Utrecht heeft de bingo-ballenmachine tot officieel onderdeel van de IT-aanbestedingspraktijk gemaakt, bij de preselectie van diverse inschrijvers op een aanbesteding van IT-adviseurs. Het stemt tot diepe droefheid.

Voor mij is het een spookbeeld: over pakweg 15 jaar samen met bejaarde dames en heren in een of ander ongezellig zaaltje van een verzorgingstehuis iedere dinsdagmiddag van twee tot half vier ‘verplicht’ bingo spelen. Langzaam maar zeker op weg naar de dood… Laat de ballen maar vallen!
Een vrolijk vooruitzicht? Ach, het is niet moeilijk aan dat idee te wennen, zeker niet nu overheidsinstanties in ons land rete-serieus de bingo tot officieel onderdeel van de IT-aanbestedingspraktijk hebben gemaakt. Zo bijvoorbeeld de provincie Utrecht, die eerder dit jaar voor de inhuur van IT-adviseurs een systeem van loting heeft gehanteerd. De preselectie van de diverse inschrijvers werd – ongelogen ! – gedaan met een “Ballenmachine”, zo’n ding dat je ook bij de bingo gebruikt. Wellicht door de provincie aangeschaft bij Bart Smit, voor nog geen twee tientjes. In het keurige proces-verbaal van de loting, opgemaakt en ondertekend door een ongetwijfeld nette en aardige provinciejurist, wordt het apparaat zelfs met een hoofdletter aangeduid, als ware het God of zoiets. Ieder balletje een uniek nummer, net zoveel als er inschrijvers zijn. Wie of wat je bent als leverancier doet er uiteindelijk dus noppa, niks, nada toe. De gekleurde ballen bepalen of je wel of niet mag meedoen. Zo werkt dat dus: geef het volk (een beetje) brood en (vooral veel) spelen…

Voor een keurig IT-bedrijf moet het een klap in het gezicht zijn om door een bingo-apparaat te worden afgeserveerd. Is het illegaal wat de provincie doet? Absoluut niet. Het oogt zelfs lekker onpartijdig en dat is wel zo handig om ongezellige rechtszaken te voorkomen. Bijkomend voordeel: als behandelend ambtenaar hoef je nauwelijks te denken. Dat doen de ballen wel voor je. Maar getuigt het van enig respect voor marktpartijen? Dat absoluut niet. Niet alles wat legaal is, is ook wijs. Sterker nog, het heeft tegenover IT-bedrijven zelfs iets onzedelijks om serieuze business met grote publieke en zakelijke belangen met een kansspelletje af te doen. Hoe kun je als baas van een IT-bedrijf dat zich op de publieke sector richt, nou serieus bezig zijn als het zakelijke succes van jouw bedrijf staat of valt met een ballenmachine? Knappe jongen die mij dat kan uitleggen.
Dat wat de provincie Utrecht doet, stemt tot diepe droefheid. Maar ach, misschien is enig relativeren hier op zijn plaats. De praktijk van het aanbesteden is immers sowieso een wereld vol met spelletjes. Bekend zijn de talloze wiskundige rekenspelletjes van aanbesteders die in hun aanbestedingsstukken marktpartijen opzadelen met onbegrijpelijke spreadsheets vol met verplichte – al dan niet fictieve – rekenmodellen, waarvan de zinnigheidswaarde bovendien soms ver te zoeken is. Aanbesteden en spelletjes: ze vormen inmiddels een solide stelletje.

Het heeft er alle schijn van dat werkers uit de aanbestedingswereld te zijner tijd goed getraind het bejaardenhuis intrekken. Fraai toch? Bingo!

  • JV - Gemeente Amsterdam (Naam bekend bij de redactie) | 10 september 2015, 15:12

    Ha Peter,
    Ik ken de specs van deze aanbesteding niet.
    Wellicht vloeit e.e.a. voort uit de begrijpelijke bestuurlijke wens om andere partijen dan de gebruikelijke c.q. ‘het MKB’ ook eens een kans te geven?
    Als je aanneemt dat er voor een bepaalde opdracht veel geschikte partijen zijn en dat de lat (qua omzet en/of ervaring) hoog leggen er slechts toe kan leiden dat de usual suspects in beeld komen, hoe moet een aanbestedende dienst volgens jou dan wel op een eerlijke manier die recht doet aan het gelijkheidsbeginsel haar selectie maken?
    Deze methode is feitelijk dezelfde als loting bij schaarse vergunningen. In mijn ogen is dit de makkelijkste manier om de taart (eens in de zoveel tijd opnieuw) te verdelen.
    Het is makkelijk om een leuke bingomachine-analogie te bedenken. Lastiger is het om een betere methode te adviseren waarmee aanbestedende diensten op een rechtmatige manier de ongewenste situatie kunnen doorbreken dat zij altijd met dezelfde leveranciers te maken krijgen. Suggesties hieromtrent zijn welkom!

  • Floor Lekkerkerker - Dunit | 11 september 2015, 11:33

    Ik zie deze trend ook, en de overheid geeft hiermee in mijn ogen een verkeerd signaal af.

    Rijkswaterstaat is in 2014 gestopt met loten. Het draagvlak onder leveranciers slonk zienderogen. Ook binnen de e-overheid zie ik door de vele lotingen (Provincie Utrecht is lang geen uitzondering, loten in welke vorm ook is tegenwoordig bij mantels eerder regel dan uitzondering) het draagvlak onder de aanbieders snel slinken. Het slinken van draagvlak heeft natuurlijk het gevaar dat partijen die een serieuze focus hebben op de overheid, zich van deze zelfde overheid afwenden. Immers als je te vaak wordt uitgeloot, betaalt de investering in de overheidskennis, de -expertise en het netwerk binnen de overheid zich niet terug. Daarnaast geeft de overheid het signaal af dat eigenlijk ‘iedereen’ kan leveren. Dus kennis, ervaring, stabiliteit, past performance, is voor die overheid kennelijk niet interessant.

    Argument om te loten is wellicht (mijn aanname) zodat MKB partijen met minder ervaringscijfers, en die lastiger aan de financiële eisen voldoen, ook een kans krijgen. Ik heb zelf de indruk dat de wens van de overheid om MKB partijen een kans te geven, en te kunnen inzetten, ook al door de markt zelf wordt opgepakt. We zien tegenwoordig steeds meer consortia ontstaan tussen grote en MKB partijen en tussen MKB partijen onderling. De kracht van het netwerk, de combinatie klein-groot, wordt door bedrijven dus in die zin al praktisch opgepakt. En slimme bedrijven kunnen daarmee na het winnen van een mantel de beste projectbemensing voor overheidsprojecten samenstellen. De markt reageert dus zelf al op de vraag van de overheid, mits deze kwalitatieve vraag goed wordt gesteld in de aanbestedingsdocumenten.

    Wellicht is ranken op prestatiemetingen en andere kwaliteitscriteria meer werk voor inkopers en juristen. Maar, hé, als het je uiteindelijk de gewenste leverancier(s) oplevert, waardoor de e-overheid beter presteert én als het ervoor zorgt dat het draagvlak onder de serieuze partijen niet afkalft, dan ben ik van mening dat dat het waard is. Schaf in ieder geval het loten zo snel mogelijk af!

    Kortom: het loten zie ik als een 2014-2015 trend, die daarna (net als bij Rijkswaterstaat) weer snel verdwijnt. En ondertussen moeten we maar hopen dat de overheid niet te veel serieuze partijen van zich afstoot.

  • Rob Bosma (Gemeente Zaanstad) | 14 september 2015, 09:21

    Ik prijs Utrecht dat zij dit gedaan hebben!!! Er is heel veel discussie over hoe je partijen objectief kan selecteren. Loting is een objectief middel om dit te doen, waar ook opdrachtnemers bij aanwezig kunnen zijn. Anders krijg je discussie: waarom wij niet, wij kunnen het toch ook?

    Inhuur valt nu nog onder 2b maar straks is het regulier aanbesteden. Hopelijk wordt de discussie dan minder. En anders, kan een bingo machine helpen wanneer er veel gelijke aanbieders zijn…..

    Ik hoop dat past performance in de toekomst meer soelaas kan bieden, alleen kan dat erg lastig met Europees aanbesteden…..

  • Jan Willem Boissevain | 16 september 2015, 11:20

    Beste Peter,

    Ik deel jouw mening niet en vind het ook jammer dat je in dit verband badinerend spreekt over het Bingospel. Loting is een verbetering ten opzichte van de huidige aanbestedingspraktijk. Het is eerlijk, want alle aanbieders hebben bij loting een gelijke kans. In de historie van openbare aanbestedingen is dat helaas zelden het geval. De opdracht gaat altijd naar de best scorende offerte en dus niet per definitie niet naar de leverancier die de meeste toegevoegde waarde kan bieden. Leveranciers mogen zich overigens achter de oren krabben als de overheid kiest voor loting als instrument. Blijkbaar worden de aanbieders als één pot nat gepercipieerd.

    Grote IT-bedrijven hebben complete offertefabrieken ingericht, die specifiek zijn gericht op het binnenhalen van overheidsopdrachten. MKB-bedrijven kunnen zich dat niet veroorloven en zijn genoodzaakt samen te werken met grote IT-bedrijven. Bij loting maken MKB-bedrijven wel een kans op het winnen van een opdracht als ze zelfstandig inschrijven.

    Natuurlijk zou het veel beter zijn om goed invulling te geven aan het proportionaliteitsbeginsel: aanbestedingen ontdoen van alle bureaucratische rompslomp en wegnemen van overbodige drempels. Daarnaast zou de overheid bij voorkeur functioneel moeten uitvragen en selecteren op aantoonbare toegevoegde waarde.

  • Jan van Bon (Inform-IT, Kenniscentrum voor Servicemanagement) | 17 september 2015, 17:49

    Sjongejonge, wat een inkijkje :-)
    Beste Peter, als de professionele aanbieders die zo klagen, c.q. tekort worden gedaan:
    – eens wat energie besteden aan het meetbaar maken van die toegevoegde waarde die ze steeds claimen…
    – eens wat energie besteden aan het standaardiseren van hun werk, in plaats van altijd op de dure maatwerk-trein te stappen….
    – de kennis die ze opgedaan hebben bij vorige projecten nou eens omzetten in deliverables die kunnen worden ingezet bij elk nieuw project…

    … zou het dan niet vanzelf minder een spelletje worden en meer serieus zakendoen op basis van je toegevoegde waarde?

    Maar ja – dan moet het businessmodel van de meeste aanbieders wel op de kop he…

  • P.J. Westerhof | 18 september 2015, 14:31

    Tja, het feest dat aanbesteden heet.
    Laat ik nou altijd begrepen hebben dat de terzake regelgeving bedoeld heeft loten te beperken tot de Minimumeisenprocedure.
    Niet om ongelijke gevallen gelijk te behandelen.

    Hoe komt het toch dat ik een verband proef met faalprojecten?

  • Rob Bosma (Gemeente Zaanstad) | 23 september 2015, 12:26

    @ P.J. Westerhof
    De reactie begrijp ik niet. Faalprojecten heeft niet alleen met aanbesteden te maken. Ook in de private sector gaan grote projecten mis.

    Het verhaal hierboven over Bingo vind ik meer stemmingmakerij dan echt feitelijk. Zeg ik daarmee dat publieke sector foutloos opereert, zeker niet. Maar kom dan ook met zaken over de private sector en echte feiten.

Plaats een reactie

U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Registreren