Gemeentelijke verordeningen ongeldig?

Met ingang van 1 januari 2014 zijn alle gemeenten wettelijk verplicht om nieuwe of gewijzigde verordeningen en andere algemeen verbindende voorschriften in een ‘elektronisch gemeenteblad’ bekend te maken op het internet. Die bekendmaking heeft tot doel om de burgers te attenderen op het bestaan van voor hen geldende nieuwe regels.

Het belang van een juiste bekendmaking is erin gelegen dat de overheid aan burgers geen regels kan tegenwerpen indien de burger met die regel niet bekend had kunnen zijn. Na een ondeugdelijke bekendmaking is zo’n regel daarom onverbindend.

Gemeenten kunnen tegen betaling gebruik maken van de Gemeenschappelijke Voorziening Officiële Publicaties (GVOP), een door BZK ter beschikking gestelde centrale voorziening. De publicaties in dit systeem worden beschikbaar gesteld via officielebekendmakingen.nl en voldoen aan alle betrouwbaarheids-, beschikbaarheids- en beveiligingsvereisten die de wet stelt aan de bekendmaking van verordeningen door middel van een eigen gemeenteblad. Die vereisten bestaan er onder meer uit dat het gemeenteblad is uitgegeven en beschikbaar wordt gehouden in het pdf/A formaat. Het is een van de weinige open standaarden waarvan het gebruik wettelijk is voorgeschreven.

Vrijwel alle gemeenten in Nederland maken inmiddels gebruik van dit GVOP-systeem. Alle gemeenten? Nee, een klein aantal blijft dapper weerstand bieden tegen dit soort centrale oplossingen, en kiest ervoor om zelf de bekendmakingen op digitale wijze te verzorgen. De bekendmakingen van die 40 gemeenten dienen uiteraard aan dezelfde wettelijke vereisten te voldoen. Uit een deze week uitgevoerde steekproef blijkt echter dat er zo’n 26 gemeenten zijn die nog niet volledig aan deze vereisten voldoen. Daaronder valt niet alleen een kleine gemeente met amper 1500 inwoners, maar ook een veel grotere met zo’n 225.000 inwoners. In de meeste gevallen maken ze voor het gemeenteblad gebruik van een verkeerde pdf-versie, bijvoorbeeld pdf 1.4 of 1.7 , maar in 8 gevallen bestond het gemeenteblad enkel uit een html-pagina op de website. Ook is er een klein aantal gemeenten die op hun eigen bekendmakingen niet het door de gemeentewet voorgeschreven woord ‘Gemeenteblad’ gebruiken, of die denken dat er met de plaatsing op hun internetsite van scans (in het verkeerde formaat) van het regionale sufferdje kan worden voldaan aan de wettelijke vereisten.

Maar is dat nu eigenlijk erg? Is het nu echt zo dat een verkeerde pdf-versie al tot gevolg heeft dat een verordening verbindende kracht mist? Uit de wetsgeschiedenis valt helaas geen antwoord te halen, en omdat de wettelijke verplichting pas 1 januari 2014 is ingegaan is er ook nog geen jurisprudentie over. Wel weten we uit de jurisprudentie van de afgelopen tientallen jaren over belastingverordeningen van gemeenten dat rechters bij niet-deugdelijke bekendmaking vrijwel altijd tot een oordeel komen dat de verordening niet verbindend is. Voor de 26 gemeenten zou dat tot gevolg hebben dat bijvoorbeeld hun OZB– en leges-verordeningen van het afgelopen jaar niet deugdelijk zijn bekendgemaakt. De nieuwe verordening treedt dan niet in werking. Dan is het niet zo dat de inwoners ineens geen OZB meer hoeven te betalen, maar het heeft wel tot gevolg dat de oude verordening niet is ingetrokken, waardoor de tarieven van 2014 ook van toepassing blijven in 2015. Voor een gemeente die de tarieven voor 2015 had verhoogd is dat dus een financiële strop. En indien ze nu geen actie onderneemt, dan zal ook voor 2016 die situatie blijven voortduren.

Hoe heeft dit nu kunnen gebeuren? Waarom niet gewoon gebruikgemaakt van de centrale voorzieningen? Als dit soort relatief kleine verplichtingen nu al niet lukken, dan moeten we nog eens goed kijken naar de beoogde uitvoering en ondersteuning van de nog veel omvangrijkere ICT-plannen en verplichtingen die nog in de komende jaren door gemeenten moeten worden opgepakt. Hier ligt een schone taak voor de juristen en informatiemanagers binnen de gemeenten.

Mathieu Paapst is IT-jurist en bestuurskundige bij adviesbureau ICTRecht, en als universitair docent Internetrecht verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen.