Aanloop naar een drama
Is het wellicht toeval dat de woorden ‘beleid’ en ‘debiel’ uit dezelfde letters bestaan? Die vraag – hoe plat wellicht ook – komt bij me op als ik bedenk dat over een jaar alle gemeenten in ons land verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de Jeugdzorg, de Participatiewet en de Wet maatschappelijke ondersteuning. Het heeft er alle schijn van dat we met z’n allen afstevenen op één groot drama. Ik ben al blij dat in de straten van het gat waar ik woon – het mooie Oudewater – de gemeentelijke stoeptegels recht liggen.
Het wordt voor de lokale bestuurders dus ‘a hell of a job’ om met ingang van 2015 de complexe hulp-, zorg- en welzijnstaken uit te voeren. Als het een beetje tegenzit, vallen straks bijvoorbeeld probleemkinderen tussen wal en schip.
Al maanden waarschuwt de ICT-sector over de risico’s van de decentralisaties van het sociale domein. De randvoorwaarden om tot een verantwoorde transitie te komen zijn niet ingevuld. Evenmin is de privacyproblematiek opgelost: hoe gaat uw gemeente in de samenwerking met zorginstellingen en ketenpartners om met uw medische persoonsgegevens? Veel gemeenten hebben – begrijpelijk – nog weinig zicht op de risico’s van de transitie. Een sterk verwaarloosd uitvoeringsvraagstuk betreft de ICT die nodig is voor een goede dienstverlening aan de burger. Als je op dit moment als gemeente nog niet weet hoe jouw dienstverlening er in 2015 concreet uit gaat zien, dan is het een verwijtbare basisfout om reeds nu een ICT-project te starten. Zo’n insteek staat haaks op alles wat elementaire schoolboekjes ons over verantwoord verandermanagement leren.
Toch wordt de ICT reeds in de steigers gezet. Zo heeft de VNG ervoor gekozen om zogenoemde Living Labs te starten om een eerste inrichting te maken van de informatieketen in het sociaal domein. In 2014 gaan vijf Living Labs bij de gemeenten Eindhoven, Enschede, Leeuwarden, Utrecht en Zaanstad een ‘proeftuin’ inrichten. Deze Living Labs moeten input leveren voor een landelijke ontwikkeling en een voorbeeld zijn voor andere gemeenten. Op het moment dat ik deze column schrijf, heeft Enschede reeds een ICT-aanbesteding voor deze proeftuin in de markt gezet. Een aanbesteding die de toch al grote problemen nog eens verergert!
Volgens de inkoopvoorwaarden moet de leverancier die de softwareklus krijgt, zijn intellectuele eigendomsrechten aan de gemeente overdragen. Het gevolg van die keuze is dat leveranciers van standaardsoftware, die hun rechten uiteraard niet kunnen overdragen, al bij voorbaat zijn uitgesloten. Dom! Ook bepaalt Enschede dat zij de te ontwikkelen software met andere gemeenten moet kunnen delen zonder dat de leverancier er een extra cent voor vangt. Enschede lijkt te vergeten dat het voorbehoud van hergebruik van software de deur openzet naar nieuwe aanbestedingen waar concurrerende leveranciers met de software aan de haal gaan. Geen verstandig handelende leverancier kan in zo’n model meegaan. De overheid sluit daarmee leveranciers buiten. Het gevolg is minder aanbieders die meedoen en dus minder keus. Drama’s liggen in het verschiet. Arme overheid. Arme burger.
Innovatie komt met vallen en opstaan. Lijkt me niet echt uw ding. Schrijft u hier op persoonlijke titel of namens Nederland ICT?