De Nederlandse overheid kampt met een groeiend probleem van verouderde ICT-systemen, ook wel ‘legacy’ genoemd. Dit vormt niet alleen een risico voor de continuïteit van digitale dienstverlening, maar brengt ook hoge kosten en veiligheidsproblemen met zich mee. In een nieuwe handreiking van de Adviescommissie ICT (AcICT), getiteld Problematische legacy – Voorkomen is beter dan genezen, worden overheidsinstanties opgeroepen om actief beleid te voeren om deze problematiek structureel aan te pakken.
Volgens de AcICT blijft de overheid te lang vasthouden aan verouderde systemen, vaak vanwege de hoge kosten en complexiteit van vervanging. Hierdoor ontstaan situaties waarin systemen niet meer goed aansluiten op moderne technologieën of waarin noodzakelijke updates moeilijk uitvoerbaar zijn. Dit kan leiden tot storingen, beveiligingslekken en inefficiënte processen. De handreiking biedt daarom concrete adviezen om deze risico’s te verminderen.
Van reactief naar proactief beleid
Een van de belangrijkste aanbevelingen in de handreiking is dat overheidsinstanties moeten overstappen van een reactieve naar een proactieve aanpak. Dit betekent dat ze niet pas in actie moeten komen als een systeem faalt, maar vooraf moeten plannen hoe en wanneer systemen worden vervangen of gemoderniseerd. De AcICT adviseert om legacy-problemen structureel op de bestuurlijke agenda te zetten en bij ICT-beslissingen altijd rekening te houden met toekomstige ontwikkelingen.
Daarnaast benadrukt de handreiking het belang van een gedegen kosten-batenanalyse. Hoewel de vervanging van een legacy-systeem een forse investering kan vergen, kunnen de kosten op de lange termijn lager uitvallen dan het in stand houden van verouderde systemen. Zo nemen onderhoudskosten van legacy in de loop der tijd vaak toe, terwijl de flexibiliteit en veiligheid afnemen.
Modulair werken en samenwerken
Een andere boodschap uit de handreiking is dat overheden moeten streven naar een modulaire opbouw van ICT-systemen. In plaats van grote, moeilijk vervangbare monolithische systemen, zouden overheidsdiensten moeten kiezen voor flexibelere en beter onderhoudbare architecturen. Dit maakt het eenvoudiger om verouderde onderdelen te vervangen zonder het hele systeem te vernieuwen.
Wat AcICt betreft vergeten organisaties vaak te reflecteren op hoe ze in de situatie met problematische legacy zijn beland en wat ze moeten doen om herhaling te voorkomen. Dit betekent dat organisaties al vooraf moeten nadenken over legacy. ‘Onderschatting, onderwaardering en onderfinanciering van het onderhoud en beheer, gebrek aan proactieve evolutionaire vernieuwing en soms jarenlange verwaarlozing van het systeem worden onvoldoende onderkend.’
Ook pleit de AcICT voor betere samenwerking tussen overheidsorganisaties. Gemeenten, ministeries en uitvoeringsinstanties kunnen veel leren van elkaars ervaringen met ICT-modernisering en gezamenlijke oplossingen ontwikkelen.
Lees meer:
