Actie nodig om de digitale soevereiniteit van Nederland en Europa te versterken
Donderdag vindt een rondetafelgesprek plaats in de commissie Digitale Zaken over digitale soevereiniteit. Zowel Bert Hubert, als Reijer Passchier (hoogleraar OU) en Paul Timmers (Prof KU Leuven) zijn het erover eens dat de huidige situatie onhoudbaar is en dat er dringende actie nodig is om de digitale soevereiniteit van Nederland en Europa te versterken. Hoewel hun nadruk op specifieke aspecten verschilt, komen hun aanbevelingen op het gebied van geïntegreerd beleid, investeringen in eigen technologie, en versterkte Europese samenwerking grotendeels overeen.
In hun position papers benadrukken alle drie de experts de overmatige afhankelijkheid van Nederland en Europa van Amerikaanse technologie, met name op het gebied van clouddiensten en kunstmatige intelligentie (AI). Dit wordt gezien als een ernstig risico voor de digitale soevereiniteit.
Risico’s
Er is een gebrek aan bewustzijn van de risico’s die gepaard gaan met deze afhankelijkheid, zowel bij overheden als bij bedrijven. Risicoanalyses zijn vaak onvoldoende, stellen de experts.
Ze wijzen op het risico van verlies van kennis, banen en economische macht in Europa, aangezien technologische ontwikkelingen en economische groei grotendeels worden gestuurd door de VS en China. Tegelijk brengt afhankelijkheid de nationale veiligheid en democratische waarden in gevaar. Buitenlandse machten kunnen gemakkelijk invloed uitoefenen op beleid en besluitvorming.
Tenslotte wijzen ze op het gebrek aan geïntegreerd en praktisch beleid voor het versterken van de digitale soevereiniteit. Investeringen en inkoopbeleid zijn niet altijd op elkaar afgestemd.
Actie nodig
Bert Hubert, ondernemer, cybersecurity-expert, wetenschapper, pleit voor de bouw van een onafhankelijke Nederlandse cloudinfrastructuur (“Cloud Kootwijk”), waar waarop de overheid, zorg, autoriteiten nog met zichzelf kunnen communiceren zonder toestemming of medeweten van Amerika. Hij benadrukt de juridische risico’s van het opslaan van persoonsgegevens bij Amerikaanse bedrijven en de risico’s van uitval of manipulatie.
‘We zijn in zeer hoge mate afhankelijk van Amerikaanse IT- en communicatie-dienstverleners. Dat vervangen we niet zomaar. Ze bieden heel veel diensten aan, op enorme schaal. Maar het is een onuitstaanbare gedachte dat onze overheid, politie, defensie, ziekenhuizen en zorg binnenkort totaal niet meer met elkaar kunnen communiceren zonder Amerikaans goedvinden! Of zonder dat ze meelezen in onze (belasting)bestanden en berichten.’
Reijer Passchier. hoogleraar digitalisering en de democratische rechtsstaat aan de Open Universiteit, benadrukt de verwevenheid van digitale systemen met fysieke infrastructuur en institutionele processen. Hij erkent dat volledige digitale soevereiniteit voor een klein land als Nederland onhaalbaar is, maar pleit wel voor het kunnen garanderen van de continuïteit van essentiële digitale systemen en een versterkte Europese samenwerking.
‘Nederland kan haar digitale autonomie alleen vergroten als zij structureel zou samenwerken met Europese overheden, inclusief de Europese Unie. Overigens zijn daarvoor tal van reeds bestaande aanknopingspunten. Daar zou Nederland veel doortastender bij kunnen aansluiten en aan kunnen bijdragen.’
Het middel om soevereiniteit te borgen is strategische autonomie: capabel zijn in termen van kennis en kunde, middelen hebben zoals fabrieken en financiën, en de controle hierover bezitten, stelt Paul Timmer, gast-hoogleraar bij het Instituut voor de Overheid aan de KU Leuven. Nu komt 80 procent van onze digitale technologie van buiten Europa. Strategische autonomie vraagt om geïntegreerd beleid met praktische richtlijnen én een strategische autonomietoets.
‘Investeren in eigen kennis en kunde moet samengaan met Europe-First inkoopbeleid, met ‘comply-or-explain’, pas toe of leg uit. Als we elders moeten kopen, zorg dan dat de eigen industrie ervan leert en innoveert. Zo doet China dat.’
Het rondetafelgesprek over digitale soevereiniteit bij de Rijksoverheid vindt plaats op donderdag 13 februari van 14.00 – 16.30 uur. Op de website van de Tweede kamer kunt u alle positionpapers downloaden.
Lees ook:
