Adolescence: opgroeien in het tijdperk van social media

Op een avond heb ik in één ruk de vierdelige Netflix-serie Adolescence uitgekeken. Na een intensieve dag waarop we de leergang Leiderschap bij Digitale Transformatie van de Politieacademie afsloten – met onder andere een keynote van Kees Verhoeven over de impact van digitale technologie op de samenleving – kon de timing haast geen toeval zijn. De thematiek van de serie sluit naadloos aan op een van de slides die Kees in zijn keynote besprak: de invloed van social media op jongeren.

Adolescence is een aangrijpende en technisch indrukwekkende Britse dramaserie die blootlegt hoe sociale media een generatie jongeren vormt en beïnvloedt, vaak buiten het zicht van ouders, leraren en hulpverleners. De serie volgt de 13-jarige Jamie Miller, die wordt gearresteerd voor de moord op een klasgenote. Maar in plaats van een “whodunnit” draait het verhaal om de vraag: hoe heeft het zover kunnen komen? Met speciale aandacht voor de rol van online toxische mannelijkheid, algoritmes en de groeiende generatiekloof.

Voor jongeren zijn sociale media niet zomaar een communicatiemiddel, maar een tweede realiteit waarin ze voortdurend worden beoordeeld en beïnvloed. Platforms als Instagram, Snapchat en TikTok bepalen hoe ze zichzelf en anderen zien. Algoritmes versterken bestaande emoties en overtuigingen en kunnen kwetsbare jongeren steeds dieper een bepaalde kant op sturen. In Jamie’s geval betekent dat dat hij wordt meegezogen in de manosphere, een online subcultuur waarin frustratie, misogynie en vijanddenken centraal staan.

Begrippen als incel (onvrijwillig celibatair), blackpill (de overtuiging dat mannen zonder bepaalde uiterlijke kenmerken nooit liefde of succes zullen vinden) en de 80/20-regel (het idee dat 80 procent van de vrouwen alleen interesse heeft in de top 20 procent van de mannen) circuleren in deze subcultuur en versterken gevoelens van woede en isolement. Jamie’s verhaal laat zien hoe deze ideeën de overstap naar de echte wereld kunnen maken, met fatale gevolgen.

Ouders, docenten en hulpverleners in Adolescence begrijpen deze online realiteit nauwelijks. Ze kennen de termen niet, onderschatten de invloed van algoritmes en zoeken de oorzaak van problemen in traditionele opvoedkwesties. Ondertussen hebben jongeren via hun smartphone toegang tot een wereld die volwassenen niet begrijpen en niet kunnen controleren.

Na een dag vol gesprekken over digitale transformatie kwam Adolescence behoorlijk binnen. Deze serie is geen waarschuwing voor de toekomst, maar een spiegel voor het heden. Iedereen die met opgroeiende jongeren te maken heeft – ouders, leraren, hulpverleners, politie en beleidsmakers – moet dit zien. Niet alleen omdat het een steengoede serie is, maar omdat we niet langer kunnen wegkijken.

Inmiddels heb ik een aantal blogs geschreven over dit thema.