‘Alles is mobiel, mobiel is alles’

Barcelona staat op zijn kop tijdens het Mobile World Congress 2016 eind februari. De meer dan 100.000 bezoekers uit 240 landen jagen de hoteltarieven door het plafond; een opgewaardeerde gangkast met stretcher doet 500 euro per nacht. Restaurants in het centrum draaien drie shifts per tafel per avond en de meest chique clubs aan het strand zijn afgehuurd door leveranciers en delegaties die tot diep in de nacht in besloten kring verder willen evalueren. Het openbaar vervoer staakt – de metro op de even dagen en de bus op de andere dagen – en van het centrum naar de congreslocatie aan de Fyra Europa slingert alle ochtenden een file van duizenden geel-zwarte taxi’s.

Dan de beurs zelf: twintig hectare groot met 2200 standhouders. Weliswaar verdeeld over acht hallen maar dan nog voelt het alsof je met duizend man in een gymzaal staat. Pakweg tien jaar terug was wat toen nog 3GSM heette driekwart kleiner en ordentelijk opgedeeld tussen machtige telco’s en de leveranciers van mobieltjes en netwerktechnologie. Nu is alles en iedereen – op Apple na! – present: internetreuzen als Google en Facebook, softwarebedrijven, autofabrikanten, creditcardbedrijven en betaaldiensten, app-ontwikkelaars en contentaanbieders. ‘Alles is mobiel. Mobiel is alles’ is dan ook het credo van MWC 2016.

Drie thema’s waren overal zichtbaar op de beursvloer: virtual reality, 5G en het internet der dingen. De rijen voor de spectaculaire achtbaanrit met Samsung’s VR headset waren het langst, maar het nabije toekomstbeeld van vijftig miljard op internet aangesloten apparaten en voorwerpen, verbonden via een 5G mobiel netwerk dat 200 keer zo snel is als het huidige, is toch echt het meest ontwrichtend. Tel daar nog een paar miljard extra wereldburgers bij op die de komende jaren ook online gaan en je krijgt een idee van de enorme inzet en innovatie (en kosten) die geleverd moeten worden om de netwerken ‘op spanning’ te krijgen.

Drie thema’s: virtual reality, 5G en IoT

Dat is de core business van de Scandinavische bedrijven Nokia Networks – dat onlangs Alcatel-Lucent overnam – en Ericsson, en het Chinese Huawei. Zij leveren de netwerktechnologie, maar niet alléén. Zij toonden in Barcelona ook indrukwekkende toepassingen op basis van 5G en sensortechnologie. Natuurlijk waren ze alle drie zeer prominent aanwezig, maar Huawei had de meest indrukwekkende presentatie.
Er werd gefluisterd dat Huawei 140 miljoen euro heeft gespendeerd aan het congres. Een vloot van zwarte privévoertuigen, sterrenhotels, sterrenrestaurants, een ‘stand’ van twee voetbalvelden groot met honderden kamerbrede videoschermen en alle technologische nieuwigheden in actie, waar gasten worden rondgeleid door Huawei-medewerkers uit hun eigen land. Of het werkelijk 140 miljoen was? Het mocht in ieder geval wat kosten.

Alles is mobiel en mobiel is alles, dat geldt ook voor de overheid, alleen nú nog niet. Onvermijdelijk een kwestie van tijd: enerzijds verwachten burgers en bedrijven mobiele dienstverlening en anderzijds maakt ‘enterprise mobility’ een flexibelere en efficiëntere publieke sector mogelijk. Enterprise mobility is echter meer dan een tablet en een app; dat gaat over processen en organisatie, over security en privacy. Kortom, de mobiele overheid vereist een visie! En dat is nog redelijk onontgonnen terrein, zo bleek ook uit de gesprekken met enkele van de Nederlandse ambtenaren die meededen aan de Overheid Mobility Tour, een follow-up van het eerste iBestuur Mobility congres.

————————————————————————————————————————

“Dit thema moet op de bestuurlijke agenda”, zegt Toine Veenhuis van de Belastingdienst. “Mobiel is de toekomst. Meer dan 80 procent van de transacties bij banken gebeurt al mobiel. Bestuurders moeten afdwingen dat mobiel de norm wordt. Voor extern gebruik omdat klanten mobiel bediend willen worden. Voor intern gebruik omdat de effectiviteit en de efficiency omhoog gaan als je je processen mobiel ontsluit. Daar hebben we volop praktijkvoorbeelden van.”
Veenhuis weet waar hij het over heeft, want hij is manager van het Mobile Competence Center van de Belastingdienst. “Pakweg vier jaar geleden kwamen de eerste iPads binnen en daarmee kwam ook de vraag naar apps. Om daar grip op te houden werd besloten de ontwikkeling centraal in Apeldoorn te doen. Gestart met vijf man, werken we nu met pakweg vijftig man aan de ontwikkeling van apps en de aansluiting op databases en grote systemen. De meeste apps ontwikkelen we op iOS voor intern gebruik; denk aan mobiele toepassingen voor douane, FIOD of deurwaarders en verder alles van event-apps tot chat-toepassingen. Voor extern gebruik ontwikkelen we naast iOS ook voor Android, zoals de aangifte-app.”

We werken nu met vijftig man aan apps

Het Mobile Competence Center werkt mee aan de ontwikkeling van de generieke digitale infrastructuur: “We ontwikkelen bijvoorbeeld een Berichtenbox-app en met Logius een DigiD-app die werkt met een QR-code. Beide zijn nu in de testfase.”
De Belastingdienst migreert naar een datagestuurde organisatie waarbinnen het combineren en analyseren van data centraal staat. “Nu zit data vaak nog in containers opgesloten, maar als we die data veilig via het nieuwe dataplatform kunnen ontsluiten, zie ik die datagestuurde ontwikkeling ook in de apps terugkomen. Denk aan de deurwaarder die onderweg gegevens uit data-analyse kan gebruiken of burgers die hun gegevens mobiel kunnen raadplegen en muteren.”

Commodity

Piet Adelerhof is strategisch adviseur van de CIO bij de Belastingdienst waar de mobiele vloot bestaat uit 28.500 mobiele apparaten en 40.000 laptops. Hij is enigszins teleurgesteld over het perspectief van de leveranciers in Barcelona. “Er wordt veel gesproken over mobile enterprise, maar het gaat nog te veel over het managen van apparaten, het beveiligen van het netwerk. Voor ons is een apparaat een commodity. Security speelt op het niveau van de app en de data. Onze medewerkers kunnen hun eigen mobiel of tablet gebruiken en wij leveren de functionaliteit en de productiviteit. Waar wij mee bezig zijn, is het echt mobiel toegankelijk maken van alle bedrijfsmiddelen aan de softwarekant. Niet alleen mail en agenda, maar ook Office 365. En daarbovenop toepassingen voor de primaire processen.”
“De industrie gaat uit van het beheersen van het apparaat en de draad. Maar wij kunnen geen beheer-tool achter elk app van de Belastingdienst aan sturen dat de burger op zijn smartphone gebruikt. Wij hebben een zero-beleid: blijf af van de draad en van het apparaat van de burger. Wij ontwikkelen apps die veilig zijn ongeacht het apparaat. De Belastingdienst is bezig met de ontwikkeling van digitale dienstverlening naar interactie op een nieuw interactieplatform. Burgers en bedrijven zijn gewend alles mobiel te raadplegen. De app wordt een primair kanaal. En als wij een Berichtenbox-app kunnen maken waarmee miljoenen mensen op een veilige manier hun persoonlijke gegevens kunnen inzien zonder dat wij aan het netwerk of hun mobiele apparaat komen, dan moet dat toch ook kunnen met ons eigen bedrijfssysteem!”

Zelfbeperking

Adelerhof denkt dat de Belastingdienst over vijf jaar intern een ‘mobile only-strategie’ bereikt. “Natuurlijk zullen er altijd taken en toepassingen zijn waarbij een groot scherm handig is; data-analyse met veel queries en tools bijvoorbeeld. Maar de meeste systemen kennen een redelijk simpele digitale logistiek: klik een veld open, doe een beoordeling, schrijf een stukje tekst, klik op save. Een ‘mobile only-strategie’ dwingt bovendien vanuit de tablet en de touch te ontwerpen. Daarmee voorkom je te complexe systemen.”

Mo Jaber:

‘Agile regelgeving nodig’

Mo Jaber is directeur van I-Interim Rijk, de Rijksbrede pool van i-professionals. “Onze mensen zitten over de volle breedte van het Rijk, ook op mobility-projecten.” Jaber zag in Barcelona dat innovatieve technologie de overheid verandert. “De ambtenaar die straks echt digitaal kan samenwerken, kennis kan delen vanaf elke plek, over organisaties heen, zorgt voor ontschotting van de overheid. Het internet of things zet organisaties op hun kop op het gebied van toezicht en handhaving, inspecties, of bijvoorbeeld participatie door de burger.”
Ook als het gaat om beleid en bestuur dwingt technologie een andere overheid af: “Ik zag voorbeelden van agile innovatie, en agile beleid, uit Estland en bijvoorbeeld Zweden, waar overheid en Volvo met een ‘trial and error-mentaliteit’ samen optrekken bij de ontwikkeling van technologie en beleid voor zelfsturende auto’s. Dat vraagt ook om agile regelgeving!”

Peter Kersch, senior bedrijfsadviseur bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, heeft een flinke inventarisatie gedaan op de MWC. Hij bezocht leveranciers van hybride devices, ging langs bij Ericsson en Huawei om zich in de nieuwe generatie netwerktechnologie te verdiepen en peilde de stand van zaken op het gebied van app-ontwikkeling en beheersystemen. “Wij hebben meer dan 1500 man in het veld werken. Bij inspecties komen ze in keukens, stallen, kelders, koelruimtes en werkt men in het landelijk gebied. Ons aandachtspunt is dat zowel de hardware als de informatiesystemen gedateerd zijn. Maar met het programma Blik op NVWA 2017 zijn we bezig om daar snel verandering in te brengen.”

Kekke app

De inspecteurs van de NVWA gaan dus niet op stap met een iPad en een kekke app, zoals vaak gedacht. “Als je met tablets op stap gaat moet je mobiele apps hebben die aansluiten op de bestaande informatiesystemen. Dat zijn langdurige processen. De Inspecteur Centraal-app was de eerste ontwikkelde app voor het iOS-platform. De app was op zich goed maar er was te veel functionaliteit ingebouwd. Daar hebben we als organisatie met onze ICT-leverancier van geleerd. DICTU, onze interne leverancier, heeft nu een ontwikkelstraat waarbij in korte tijd – een week of zes – werkende apps gemaakt kunnen worden met een specifieke functionaliteit. Een tweetal apps is voor de NVWA op smartphones hiervoor al uitgerold, MSpin/MTijd. Maar helaas zijn er nog veel andere bedrijfsprocessen, waar de gebruikersorganisatie graag apps zou willen inzetten. Helaas is niet alles tegelijkertijd mogelijk en gaan onze mensen voorlopig nog op stap met laptops van vijf jaar oud die alleen 3G-connectiviteit hebben. Dat betekent dat ze veel problemen hebben met in- en outdoordekking. De volgende stap worden hybride apparaten die met 4G uit de voeten kunnen.”

Hayo Schreijer:

‘Apps zijn behoorlijk complex’

Hayo Schreijer, productmanager wetten en data van het UBR | Kennis- en Exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties (KOOP), zocht op het MWC onder andere antwoord op de vraag: hoe kunnen we alle soorten informatie onderbrengen in één generiek platform. UBR | KOOP publiceert alle formele overheidsinformatie digitaal. Wetten.nl met 12 miljoen jaarlijkse bezoekers en de Staatscourant (9 miljoen) zijn de meest populaire producten.
KOOP zorgt ook voor de gestructureerde digitale publicatie van beleid, instructies of bijvoorbeeld handboeken van overheidsorganisaties als Belastingdienst, IND en Defensie via het project PUC (Platform UitvoeringsContent).
“Een groot deel van die informatie bieden we aan via apps. Er is een wetten-app, een Staatscourant-app, een app waarmee je op basis van je locatie informatie kunt opvragen. Voor je het weet heb je voor elk soort informatie en elke doelgroep een aparte app. Die apps zijn behoorlijk complex, en beheer en onderhoud kosten veel tijd én geld.”

Maar ook met een dergelijke configuratie blijft het lastig om in scheepsruimen of vrieshuizen online te blijven. “Dat geldt voor onze inspecties, maar evengoed voor de ambulante medewerkers van andere inspectiediensten. Uiteindelijk moet je mobiele apps hebben waarmee je ook offline kunt werken. Maar de Baseline Informatiebeveiliging Rijk en de beoogde nieuwe Rijkswerkplek gaat uit van een zero-footprint-werkplek: er mag geen data lokaal op het apparaat staan.” Een uitdaging!
Piet Adelerhof had nog een tweede bril op in Barcelona: hij is ook actief binnen het Overheidsbreed Mobility Overleg (OMO), waarin de meeste overheidssectoren en bestuurslagen vertegenwoordigd zijn en waarin mogelijkheden en onmogelijkheden, kansen en knelpunten van mobiel werken in kaart worden gebracht. “Mobility bij de overheid is vooral nog een groot rijk van beleidseilandjes die elkaar maar moeizaam vinden. De beleidsgrenzen zijn letterlijk tot in de routers terug te vinden. Ik heb op het MWC weinig gezien dat ons wat interoperabiliteit betreft op weg kan helpen. De industrie bestaat vooral uit verticals: de verschillende enterprise mobile management-leveranciers verdragen elkaar niet op één apparaat. Je ziet nu bovendien dat die partijen bijvoorbeeld ook mail-clients aanbieden, terwijl Gmail en Outlook prima voldoen. Er ontstaan zo nieuwe proprietary omgevingen. Als we niet oppassen herhaalt de geschiedenis zich en lopen we met open ogen een nieuwe vendor lock-in binnen!”
Toine Veenhuis van het Mobility Competence Center valt Adelerhof bij: “Enterprise mobility staat eigenlijk nog in de kinderschoenen. Ik wordt dagelijks benaderd door overheden – maar ook door bedrijven! – met de vraag: we willen hier ook iets mee gaan doen, hoe moet dat dan? We willen ook een app! Er is nog weinig visie: wat willen we met mobility bereiken en hoe komen we daar? Als daar bestuurlijke awareness ontstaat kan de overheid, zeker op Europees niveau, ook sturen op zaken als open standaarden om ontwikkelingen als een vendor lock-in te voorkomen.”

iBestuur Mobility congres

Op 21 mei van het afgelopen jaar vond in Den Haag het eerste iBestuur Mobility congres plaats. Een groot succes! Het tweede iBestuur Mobility congres wordt een work in progress! Een tiental overheidsorganisaties – van Belastingdienst tot gemeenten – markt, onderwijs en startups gaan in co-creatie aan de slag om samen de nog onontgonnen gebieden op het snijvlak van overheid en mobility in kaart te brengen. De startbijeenkomst op 2 juni is besloten. De try-out met de eerste verkenningen in het najaar is voor een klein publiek. Op het slot-event, begin 2017, wordt de nieuwe mobiele landkaart gepresenteerd. Via ibestuur.nl/mobility houden we u op de hoogte.