Belastingdienst kiest ondanks zorgen toch voor overstap naar Microsoft 365
De Belastingdienst, Douane en Toeslagen stappen definitief over op Microsoft 365 voor hun kantoorautomatisering. Dat heeft staatssecretaris Eugene Heijnen van Fiscaliteit, Belastingdienst en Douane in een brief aan de Tweede Kamer laten weten. Het besluit betekent dat de Nederlandse overheid zich voor de komende jaren vastlegt aan een Amerikaanse clouddienst, terwijl het parlement juist herhaaldelijk heeft aangedrongen op meer digitale autonomie en minder afhankelijkheid van buitenlandse techgiganten.
De argumentatie van de staatssecretaris is niet nieuw: er zou binnen afzienbare termijn geen Europees alternatief zijn dat voldoet aan de eisen van de Belastingdienst. Daarmee is Microsoft 365 volgens Heijnen de enige realistische optie. Het besluit is onderdeel van een traject dat al in 2021 begon met de vernieuwing van de werkplekken bij de Belastingdienst. Het uitrollen van nieuwe laptops verliep grotendeels volgens plan, maar de overstap naar Microsoft 365 werd herhaaldelijk uitgesteld vanwege zorgen over geopolitieke risico’s en de afhankelijkheid van Amerikaanse leveranciers. In de tussentijd wordt er nog steeds gewerkt met een verouderde on-premises omgeving, die omslachtig is en tot productiviteitsverlies leidt. Medewerkers zouden hierdoor dagelijks tot een half uur kwijt zijn aan zogenoemde ‘workarounds’. Vanuit de organisatie is de roep om een moderne werkplek dan ook groot.
‘Geen alternatief’
De redenering dat er geen volwaardig Europees alternatief beschikbaar is voor Amerikaanse oplossingen, beheerst al jaren de overheids-ICT. Juist die keuzes hebben ertoe geleid dat Europa achterloopt in de ontwikkeling van eigen cloudoplossingen. De keuze van de Belastingdienst om toch voor Microsoft te kiezen, ondanks de uitgesproken zorgen over digitale soevereiniteit, bevestigt de afhankelijkheidsrelatie met de Amerikaanse techreuzen.
Klassiek spanningsveld
Maar de vraag of die praktische problemen moeten worden opgelost door de strategische autonomie van de overheid in de uitverkoop te doen, blijft staan. Het is een klassiek spanningsveld: korte-termijn efficiëntie voor ambtenaren versus lange-termijn controle over vitale digitale infrastructuur.
‘Ik ben mij ervan bewust dat een keuze voor een overgang naar de publieke cloud vragen kan oproepen in uw Kamer. De Belastingdienst heeft daarom gekozen voor een gewogen aanpak en meerdere scenario’s grondig verkend. Ik ben ervan overtuigd dat met behulp van gerichte maatregelen en een uitgewerkte exitstrategie de risico’s voor de continuïteit zoveel mogelijk zijn beperkt. Zo blijft de dienstverlening aan burgers en bedrijven, ook bij onvoorziene omstandigheden, veilig en betrouwbaar’, schrijft Heijnen.
Exitstrategie: papieren zekerheid
Heijnen wijst de Tweede Kamer verder op een uitgewerkte exitstrategie: mocht er onverwacht afscheid genomen moeten worden van Microsoft, dan is er een afgeslankte terugvaloptie in de huidige omgeving. Ook zouden gegevens uitsluitend in Europese datacenters worden opgeslagen.
Diverse experts, waaronder Bert Hubert, wijzen er al langer op dat dit slechts een papieren zekerheid is. Amerikaanse wetgeving, zoals de CLOUD Act, verplicht bedrijven als Microsoft desnoods data af te staan aan de Amerikaanse overheid, ongeacht waar die data fysiek staan.
Verre beloftes
Heijnen wijst in de brief naar de toekomst en spreekt over de ontwikkeling van een gezamenlijke overheidscloud, als onderdeel van de Nederlandse Digitaliseringsstrategie. Eén van de strategische doelen uit de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) is om gezamenlijk te werken aan een verkenning om een overheidsbrede soevereine clouddienst in samenwerking met bestaande overheidsdienstverleners te realiseren.
‘De Belastingdienst levert, als eigenaar van een Overheidsdatacenter, in het kader van betere rijksbrede samenwerking graag een belangrijke en noodzakelijke bijdrage aan een meer autonome oplossing voor de langere termijn.’
Lees meer:
Onduidelijk blijft of gevolg wordt gegeven aan de adviezen van AC-ICT
https://www.open-overheid.nl/documenten/2024/9/16/advies-programma-beter-samen-werken
Zoals een Europese aanbesteding voor een alternatief.
De beslisnota lezend krijg ik kippevel, en een hoog ‘Yes Minister’ gevoel. Deze schertsvertoning lijkt mij bij uitstek geschikt voor een onderzoek door het Adviescollege ICT-toetsing. Overigens staan er nog de nodige kamervragen open. Dus een kamerdebat ligt in de lijn der verwachting.