In aanloop naar de Europese top over digitale soevereiniteit doen vertegenwoordigers uit het Europese bedrijfsleven, de open source-gemeenschap en het maatschappelijke veld een krachtige oproep aan Europese leiders: bouw een eigen, open en veerkrachtig digitaal ecosysteem.
Volgens initiatiefnemer Mozilla en de medeondertekenaars, waaronder Marleen Stikker (Waag Futurelab), Stichting Code for NL en PublicSpaces, staat Europa op een cruciaal keuzemoment. De open brief, die vandaag wordt gepubliceerd, schetst een routekaart om technologische autonomie te versterken met open source als fundament.
Zelf opbouwen, niet kopen
Europa moet zijn eigen technologische capaciteit bouwen, niet kopen, met open source als strategisch middel om onafhankelijkheid, innovatie en waarden te waarborgen. De ondertekenaars roepen op om een vijfpuntenplan (zie kader) te gebruiken als routekaart voor een toekomst die Europa zelf kan vertrouwen, vormen en bezitten.
Het onderwerp digitale soevereiniteit staat gepland op de agenda van de Summit on European Digital Sovereignty op 18 november 2025 in Berlijn op de EUREF-Campus. Henna Virkkunen, namens de Europese Commissie verantwoordelijk voor digitale autonomie, veiligheid en democratie verzorgt een van de openingsspeeches.
Deze eerste dag staat ook de Digitale Omnibus op de agenda.
Een kantelpunt voor Europa
De oproep komt dus op een moment dat de Europese Unie haar positie ten opzichte van mondiale techgiganten heroverweegt. Digitale infrastructuren, van cloud tot kunstmatige intelligentie, worden nog altijd grotendeels gedomineerd door niet-Europese bedrijven. Dat leidt tot afhankelijkheden die volgens de initiatiefnemers de publieke waarden, innovatiekracht en democratische controle onder druk zetten.
‘Europa kan zijn digitale toekomst alleen veiligstellen door te investeren in technologie die we zelf begrijpen, kunnen aanpassen en beheren’, stelt Mozilla in de brief. ‘Open source is daarbij geen ideologische keuze, maar een strategische noodzaak.’
Minder afhankelijk
De ondertekenaars benadrukken dat open source technologie overheden en bedrijven in staat stelt om software en infrastructuur te gebruiken, aan te passen en te hosten op hun eigen voorwaarden. Daarmee wordt de afhankelijkheid van gesloten leveranciers verkleind en ontstaat ruimte voor meer concurrentie en innovatie.
Door gebruik te maken van open standaarden en transparante technologie, behouden Europese organisaties zeggenschap over hun digitale processen en data. Dit sluit aan bij de groeiende roep binnen de EU om als Europa zelf te kunnen beslissen over de technologische koers, zonder afhankelijk te zijn van externe partijen.
Versterking van innovatiekracht
Naast autonomie benadrukt de brief de economische en innovatieve voordelen van open source. Open technologie biedt herbruikbare bouwstenen die het Europese innovatietempo kunnen verhogen. Bedrijven, onderzoekers en publieke instellingen kunnen voortbouwen op bestaande kennis in plaats van telkens het wiel opnieuw uit te vinden.
Daarmee wordt niet alleen de ontwikkelsnelheid vergroot, maar ook de concurrentiekracht van de Europese technologiesector versterkt. ‘Open source versnelt innovatie doordat het samenwerking stimuleert tussen sectoren en over grenzen heen’, aldus Marleen Stikker van Waag Futurelab.
Europese waarden en culturele diversiteit
Een derde belangrijke pijler in de brief is de rol van open source bij het beschermen van Europese waarden en culturele diversiteit. Open technologie maakt het mogelijk om taal- en cultuurgebonden toepassingen te ontwikkelen, wat cruciaal is in het tijdperk van generatieve AI.
Door data en algoritmen toegankelijk te maken voor onafhankelijke audits, kunnen burgers en overheden controleren hoe technologie beslissingen beïnvloedt. Transparantie en aanpasbaarheid vormen zo een buffer tegen machtsconcentratie en bias in digitale systemen.
Vijf acties voor open source AI
Specifiek voor kunstmatige intelligentie bevat de open brief een reeks concrete actiepunten:
- Gebruik de publieke inkoopkracht om open source AI-initiatieven te ondersteunen. Pas aanbestedingen aan om open source een eerlijke kans te geven en duurzaamheid van projecten te stimuleren.
- Mobiliseer financiering voor de ontwikkeling en het onderhoud van een Europese open source AI-stack. Richt een EU Sovereign Tech Fund en andere fondsen in om open source AI-projecten te ondersteunen.
- Garandeer de toegang tot rekencapaciteit. Reserveer publieke compute-middelen (zoals AI-factories) voor open source onderzoek en ontwikkeling.
- Maak publieke data toegankelijk voor open source AI, met behoud van privacy en rechten. Verwijder barrières voor gebruik van publieke, niet-gevoelige data met open licenties.
- Investeer in kennis en vaardigheden binnen publieke en private organisaties om open source effectief te gebruiken.
Volgens de initiatiefnemers vormen deze stappen samen een “realistische en duurzame route” naar een onafhankelijk en veerkrachtig digitaal Europa.
De brief sluit af met een oproep aan beleidsmakers om open source niet te zien als een alternatief, maar als de ruggengraat van een toekomstbestendig digitaal ecosysteem. Alleen door samen te investeren in transparante, herbruikbare en toegankelijke technologie kan Europa zijn waarden – zoals privacy, inclusiviteit en publieke controle – ook in de digitale wereld waarborgen.
Lees ook:
