Digitale veiligheid: fundament voor publieke veerkracht

Nu onze samenleving in hoog tempo digitaliseert, is veiligheid een systeemvoorwaarde geworden. Zonder digitale veiligheid geen betrouwbare dienstverlening, geen weerbare instituties en geen toekomstbestendige samenleving. Welke implicaties heeft dat voor de publieke sector anno 2025?

De trends in veiligheid bonzen hard op de voordeur van onze publieke sector. Die staat voor ingrijpende keuzes die ook nog eens snel en adequaat handelen vereisen. Niet alleen door de toegenomen complexiteit van digitale technologie, maar zeker ook door alle mondiale ontwikkelingen die het speelveld fundamenteel, en bijna dagelijks, veranderen. Het politieke landschap, de blijvende en toegenomen (digitale) dreigingen en het vervagen van internationale afspraken stellen allerlei overheden en overheidsinstanties voor nieuwe dilemma’s. Tegelijkertijd neemt de druk van binnenuit toe: burgers verwachten snelheid, bescherming, transparantie, controle over hun gegevens en regie van de overheid op het gebied digitale transformatie en veiligheid. Juist nu technologie diffuse risico’s introduceert. Met ons rapport Trends in Veiligheid 2025 verkennen we deze nieuwe realiteit.

De samenleving wordt slimmer. De risico’s ook

Digitale transformatie is inmiddels geen beleidsambitie meer maar dagelijkse praktijk. AI wordt geïntegreerd in processen, data is leidend voor besluitvorming, en digitale dienstverlening is de standaard. Maar elke stap vooruit brengt ook nieuwe afhankelijkheden, verantwoordelijkheden en kwetsbaarheden met zich mee. In een wereld waarin Amerikaanse Big Tech-partijen alles domineren, groeit het digitale ongemak. Autonomie is een strategisch doel geworden. Maar hoe bouw je als overheid aan onafhankelijkheid als je techstack uit Silicon Valley komt?

De kwetsbaarheid van onze samenleving zien we ook terug bij het groeiende fenomeen van impersonatie: burgers die slachtoffer worden van oplichters die zich voordoen als agent, gemeenteambtenaar of zorgverlener. De technologische grens tussen echt en nep vervaagt snel, en met die vervaging neemt het risico op ondermijning van vertrouwen in publieke instellingen toe. Een aanpak die de burger centraal stelt, bijvoorbeeld in de ontwikkeling van identiteitsverificatie-oplossingen, wordt daarmee geen luxe, maar noodzaak.

Publieke organisaties moeten dus niet alleen technologische keuzes maken, maar ook maatschappelijke: hoe waarborgen ze transparantie? En hoe zorgen ze dat digitale oplossingen bijdragen aan rechtvaardigheid en vertrouwen? Hoe houden ze de digitale systemen en algoritmen inclusief?

Zes thema’s, één rode draad

Binnen het publieke domein zijn zes thema’s die het hart raken van de veiligheidsopgave: Burger Centraal, Toekomst van Werk, Duurzaamheid, Weerbaarheid, Wendbaarheid en Data. Ieder thema kent zijn eigen dynamiek, maar samen vertellen ze één verhaal: technologie, maatschappij en veiligheid zijn onafscheidelijk met elkaar verbonden.

Zo raakt het thema ‘Toekomst van Werk’ aan twee pijnpunten tegelijk: het personeelstekort én de opkomst van GenAI. In veel veiligheidsorganisaties wordt gezocht naar manieren om mensen slimmer en flexibeler te laten werken. Een volwassen digitale werkomgeving kan werkdruk verlagen en bureaucratie reduceren. Tegelijk vraagt het om scherp toezicht op hoe GenAI wordt ingezet in HR-processen, van werving tot personeelsplanning. Want hoewel AI strategisch voordeel kan bieden, vereist het ook bewustwording, training en grenzen. Technologie en talent moeten samen optrekken.

Duurzaamheid lijkt op het eerste gezicht een domein van energie en klimaat, maar raakt ook direct aan veiligheid. Denk aan extreme weersomstandigheden die leiden tot overstromingen of bosbranden, of de maatschappelijke onrust die ontstaat bij ecologische verstoringen. In een tijd waarin de legitimiteit van de overheid onder druk staat, wordt duurzaamheid ook een maatstaf voor maatschappelijke betrouwbaarheid. Organisaties die duurzaamheid als kernwaarde integreren, blijken beter bestand tegen schokken, zowel ecologisch als sociaal.

Wendbaarheid blijkt geen innovatiejargon op geopolitiek niveau, maar een overlevingsstrategie. De afhankelijkheid van Big Tech maakt onze digitale wendbaarheid impliciet ook tot een veiligheidsvraagstuk. Moet je als publieke organisatie zelf blijven bouwen om grip en autonomie te behouden? Of kies je voor snelheid en schaalbaarheid met alle afhankelijkheden van dien?

En hoe staat het met onze weerbaarheid? Cybersecurity alleen lijkt niet meer te volstaan als defensiemechanisme. Organisaties moeten zich ook voorbereiden op scenario’s waarin bestaande ketens onder druk komen te staan. De blauwdrukken voor cyberweerbaarheid zijn er. Nu moeten ze nog integraal onderdeel worden van de veiligheidsstrategie.

En tot slot zijn er data. Zonder goede data geen zicht, geen actie, geen besluit. Maar met verkeerde of onbetrouwbare data ontstaan juist nieuwe risico’s. Defensie experimenteert inmiddels met datagedreven informatiedominantie, waarbij governance en techniek samen zorgen voor snelheid én controle. Ook andere delen van de overheid kunnen daarvan leren: grip op data is de voorwaarde voor publieke regie in een versneld technologisch tijdperk.

Van incidentgericht naar strategisch adaptief

Wat al deze bewegingen vragen van de publieke sector is niet alleen technische competentie, maar strategische keuzes. De reflex om te reageren op incidenten is begrijpelijk, maar onvoldoende. Veiligheid is een voortdurend veranderende grootheid geworden. Bestendigheid is niet langer wat ons staande houdt; het is ons aanpassingsvermogen dat bepalend zal zijn in de komende jaren.

Niet alles hoeft tegelijk. Maar niets kan meer wachten

De boodschap van Trends in Veiligheid 2025 is helder: het publieke domein hoeft niet alles morgen op orde te hebben. Maar moet wel vandaag beginnen. Met heldere keuzes. Met realistische scenario’s. En met het inzicht dat digitale veiligheid niet één van de opgaven is, maar de voorwaarde waaronder alle andere kunnen slagen. Veiligheid is immers de kern van onze democratische veerkracht.

Lees hier de 15e editie van het Trends in Veiligheid rapport: Digitale Veiligheid als Fundament voor een Weerbare Samenleving nu!