Digitale veiligheid in tijden van corona – en daarna

Beeld: Capgemini

Als gevolg van COVID-19 zijn organisaties wereldwijd op zoek naar oplossingen die in de cloud worden aangeboden. Tegelijkertijd neemt het aantal cyberaanvallen enorm toe. Niet vreemd dus om juist nu extra aandacht te besteden aan cybersecurity en cybersecurity awareness. Precies tien jaar geleden publiceerde Capgemini de eerste editie van ‘Trends in Veiligheid’. Onderwerpen die toen actueel waren zijn dat nog steeds, al hebben we als samenleving en veiligheidsdomein flinke stappen gezet. Cybersecurity was destijds al actueel, maar met name voor grote organisaties als Defensie. Vandaag de dag is het een integraal onderdeel van onze samenleving.

In 2010 schreven we veel over informatiegestuurd werken. Dat heeft zich sindsdien doorontwikkeld. Inmiddels zijn het niet meer vooral de veiligheidsorganisaties die informatie gebruiken om effectief de interventies te sturen; ook inspecties en gemeenten hebben de mogelijkheden ontdekt. De technologische ondersteuning groeide mee. De toename van sensoren en de doorontwikkeling van geavanceerde analysetools bieden mogelijkheden die we tien jaar geleden niet kenden.

In het afgelopen decennium heeft het veiligheidsdomein zich ontpopt tot een digitale, met de samenleving verbonden netwerkorganisatie. Verschillende events hebben op dit vlak voor een versnelling gezorgd in innovatie en ontwikkeling, zowel in wetgeving als in technologie. Op het gebied van wetgeving is er veel veranderd. Zo is de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (WiV 2017) aangenomen. In 2012 kwam de Politiewet, met daarna de vorming van de Nationale Politie – die gelukkig hand en hand ging met grootschalige ICT-vernieuwing. Een andere impactvolle wetswijziging is de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). We kunnen vaststellen dat inmiddels het veiligheidsdomein, de regelgeving en de technologische ontwikkelingen nauwer met elkaar verweven zijn dan ooit.

Meer veiligheid door betere samenwerking

Hoe bereiden we ons voor op de komende tien jaar? We zullen een kritische blik moeten werpen op de manier waarop we ons organiseren. Een van de voorspellingen is de toenemende vergrijzing; hier zullen capaciteitsuitdagingen uit voortvloeien. Technologie zal een cruciale rol spelen bij het weerbaar houden van Nederland. Een voorbeeld is de inzet van ‘digitale triage’, een informatiegestuurde aanpak om het veiligheidsdomein adaptief in te richten. Ook het versterken van de publiek-private samenwerking kan hieraan bijdragen. Een succesverhaal is het Landelijk Meldpunt Internet Oplichting, dat door publiek-private samenwerking online handelsfraude aanpakt. Statistisch gezien is onze samenleving vandaag twintig keer veiliger dan in de middeleeuwen. Paradoxaal genoeg blijkt uit op verzoek van Capgemini door Ipsos uitgevoerd onderzoek, dat Nederlanders zich wat onveiliger voelen dan tien jaar geleden. Hoe dat zich verder ontwikkelt zal de tijd moeten uitwijzen.

Onze veiligheid is niet alleen gebaat bij een betere samenwerking tussen veiligheidsdomein en burger; ook binnen het domein is ruimte voor verbetering. De gehele keten kan volwassener worden door samenwerkingsverbanden rond informatie-uitwisseling te stimuleren. Neem het voorspellen en duiden van criminele activiteiten: waar momenteel veiligheidsbeelden gefragmenteerd zijn tussen verschillende instanties, kan door (gedepersonaliseerde) informatie-uitwisseling een eenduidig veiligheidsbeeld gevormd worden. Tot slot zetten we in op grensoverschrijdende samenwerking op Europees niveau, waarmee we op basis van informatie-uitwisseling en cyber­security een grotere digitale vuist zullen maken tegen (statelijke) kwaadwillende actoren.   

Digitale hoeksteen

Vernieuwing en verandering in het veiligheidsdomein kunnen worden bereikt door meer te investeren in artificial intelligence, informatiegestuurd werken en cybersecurity. De innovaties op deze drie onderwerpen moeten gelijk oplopen: het een kan niet zonder het ander. Samen vormen ze de digitale hoeksteen van een goed opererend veiligheidsdomein.

Als het gaat om de toepassing van AI, staan we nog aan het begin. Het is een technologie met een enorm potentieel, maar ook een die we zorgvuldig moeten toepassen. Het spreekt voor zich dat het maatschappelijke debat gevoerd moet worden langs de as van veiligheid, maar ethiek en privacy verdienen ook een plek in de discussie. Want wat nu als geaccepteerd wordt beschouwd, hoeft dat over enkele decennia niet te zijn.

Informatiegestuurd werken is gemeengoed geworden op het strategische en tactische niveau binnen het veiligheidsdomein. Op operationeel niveau wordt nog te weinig gebruikgemaakt van de kracht van informatie. Alle kennis, ervaring, informatie en technologie zijn aanwezig om de operatie op basis van informatie te laten opereren. Nieuwe technologieën zoals sensing en drones bieden nog meer mogelijkheden en genereren tegelijkertijd nog meer data.

De afgelopen maanden hebben aangetoond dat we als maatschappij niet zonder IT kunnen. Sterker nog, we zijn nog meer gaan leunen op onze digitale wereld. Het belang van cyber­security en -awareness is blijvend. Hierop zal continu geïnvesteerd moeten worden, door de verschuiving van traditionele naar digitale criminaliteit. We moeten daarbij niet bang zijn om criminelen met gelijke wapenen te bestrijden.   

Kortom: ook het komende decennium staat ons genoeg te wachten. Waar staan we in 2030? Er zijn voldoende aanknopingspunten om samen, en met behulp van innovatieve technologie, Nederland veilig te houden. Om op basis van slimme(re) technologie en best practices efficiënt op te schalen. En misschien concluderen we dan dat ons veiligheidsgevoel gestegen is, we een positief effect hebben bereikt op mens en milieu en we meer hebben bereikt met minder.