Govtech is voorbij de hype

Govtech gaat over fundamentele ontwikkelingen die niet alleen de overheid, maar ook de samenleving veranderen. | Beeld: Shutterstock

Wie denkt aan govtech associeert al snel met veelbelovende startups, ronkende persberichten over miljoenen investeringen en nieuwe, disruptieve technologieën die beloven het overheidsdomein op zijn kop te zetten. Voor veel beleidsmakers een ver-van-je-bed-show. Voor bestuurders tot nu toe vaak een mogelijkheid om zich zichtbaar te omringen met enthousiaste jonge ondernemers. Toch is govtech een serieus domein. Govtech gaat over fundamentele ontwikkelingen die niet alleen de overheid, maar ook de samenleving veranderen. En met elkaar staan we aan het begin van dat proces.

Waar vernieuwing vroeger traag en in de beslotenheid van organisaties plaatsvond, is innovatie dankzij digitalisering en de brede beschikbaarheid van internet gedemocratiseerd en open geworden. Vernieuwing is niet langer voorbehouden aan enkelen die zelf werkzaam zijn bij de overheid. Iedereen met een goed idee kan waarde toevoegen. Dat betekent ook dat wat vandaag nog een experiment is op een zolderkamer, morgen het nieuwe Amazon, Google of TikTok kan zijn. Waar ook ter wereld. Al die technologische oplossingen zoeken hun weg naar investeerders en afnemers. En dat geldt ook voor nieuwe, vaak disruptieve, technologie die op de overheden afkomt.

Bij govtech gaat het om nieuwe, meestal disruptieve, technologieën, met als doel om maatschappelijke vraagstukken (deels) op te lossen en publieke dienstverlening te verbeteren.

Wat is govtech? De korte uitleg is dat het gaat om een samentrekking van de woorden ‘government’ en ‘technology’. Maar achter die simpele uitleg schuilt een nieuw domein. Een definitie is dan ook volop in ontwikkeling. De Wereldbank heeft het bijvoorbeeld over een modernisering van overheidsdienstverlening waarbij de burger centraal staat, die universeel toegankelijk is en uitgaat van een ‘whole-of-government’ benadering. Transparantie en efficiëntie zijn begrippen die ook worden genoemd. In het rapport Govtech in Nederland wordt govtech gedefinieerd als de toepassing van nieuwe technologie en businessmodellen, primair vanuit partnerschappen met startups en scale-ups, om overheidsdienstverlening te verbeteren. Naast deze twee voorbeelden circuleren verschillende andere definities. Duidelijk is dat het bij govtech gaat om nieuwe, meestal disruptieve, technologieën die zich impactvol verhouden tot het functioneren van overheidsorganisaties zoals we dat nu kennen, met als doel om maatschappelijke vraagstukken (deels) op te lossen en publieke dienstverlening te verbeteren.

xtech

Een ander kenmerk van govtech komt aan het licht wanneer het begrip wordt afgezet tegenover andere xtech, zoals fintech, medtech of agritech. Dan gaat het om de onderlinge relatie tussen enerzijds ‘gov’ en anderzijds ‘tech’. Bij andere xtech zien we dat technologie zich dominant verhoudt ten opzichte van de sector waarop het zich richt. Online een hypotheek afsluiten, al ‘swipend’ bankzaken regelen met de telefoon of contactloos met een smartwatch betalen aan de kassa is tegenwoordig normaal. Het zijn voorbeelden van toegepaste disruptieve technologie die de financiële sector fundamenteel verandert. En men zat lang niet altijd op deze ontwikkelingen te wachten, want bestaande businessmodellen komen onder druk te staan. Toch hebben deze toepassingen hun weg gevonden. Slimme uitdagers die dit soort technologie succesvol adopteren en nieuwe verdienmodellen creëren zijn in staat om zelfs de meest conservatieve sectoren fundamenteel te veranderen. Bij govtech ligt dat genuanceerder.

Gelijkwaardigheid ‘gov’ en ‘tech’

De relatie tussen ‘gov’ en ‘tech’ is, anders dan bij andere xtech, tot op existentieel niveau gelijkwaardig. Die zin vraagt om een toelichting. Voor de overheid is het mogelijk om doormiddel van wet- en regelgeving technologie te begrenzen of zelfs te verbieden. Daarmee is zij in staat technologie te elimineren of de ontwikkeling ervan juist aan te jagen of te sturen. Dat zien we in de praktijk ook terug. Bijvoorbeeld als het gaat om gezichtsherkenning in de openbare ruimte, maar ook als het gaat over het opslaan en gebruiken van gevoelige gegevens. Aan de andere kant kan met disruptieve technologie een heel nieuwe invulling worden gegeven aan activiteiten die altijd op een bepaalde manier door overheidsorganisaties werden uitgevoerd.

Het zoeken naar een goede balans is in volle gang.

Zo heeft Helsinki de staat van het wegennet razendsnel in kaart gebracht door fietsers een game te laten spelen. De beelden werden met kunstmatige intelligentie direct geanalyseerd . De facto betekent deze ontwikkeling het einde van traditionele weginspecties door weginspecteurs. Govtech is dus bijzonder. Een domein waarbij sector (‘gov’) en technologie (‘tech’) gelijkwaardig aan elkaar zijn en elkaar in balans kunnen houden. Het zoeken naar die goede balans is in volle gang.

Het ‘gov’ deel kan aan kracht winnen

Het ‘tech’ deel van govtech ontwikkelt zich autonoom en snel. Startups en scale-ups komen en gaan. Maar het ‘gov’ deel kan aan kracht winnen. Dat is nodig om de balans tussen ‘gov’ en ‘tech’ te optimaliseren. Zodat kansen van technologie worden gepakt, maar de risico’s ervan worden beheerst. En die ontwikkeling begint ook in Europa steeds beter plaats te vinden. De European Data Act, de Interoperability Act en de Cyber Security Resilience Act zijn mooie voorbeelden van een overheid die in positie wil komen. In Nederland zien we met de werkagenda digitalisering of de start van het algoritme-register ook een overheid die steeds zelfbewuster wordt in de verhouding met technologie. De komende jaren zal die verhouding zich verder ontwikkelen. Ongetwijfeld met vallen en opstaan. Maar een ding is duidelijk: govtech is een serieus domein. Govtech is voorbij de hype.