We worden steeds ouder en dat is mooi. Tegelijkertijd dwingt vergrijzing tot nieuwe manieren van hulpverlening die onze kijk op zorg en zelfstandigheid drastisch zullen veranderen. Ben van Lier, Manager Strategy & Innovation, schetst een vergezicht van de rol van technologie in de ouderenzorg.
Voor wie vergrijzing ziet als een voornamelijk Nederlands of Europees probleem: niets is minder waar. Geboortecijfers dalen wereldwijd en ook in bijvoorbeeld China, Japan en de Verenigde Staten is de vergrijzing van de bevolking al zichtbaar. Wereldwijd ontstaat daardoor meer behoefte aan technologie die ouderen helpt zo lang mogelijk zelfstandig en in goede gezondheid te leven, en aan technologie die professionals ondersteunt bij het verlenen van zorg aan ouderen die dit niet meer kunnen.
De technologische veranderingen waar wij op dit moment middenin zitten worden ook wel gekenmerkt als de ‘vierde industriële revolutie’. Deze bestaat niet alleen uit het steeds meer verbinden van mensen en technologische toepassingen in bijvoorbeeld het (industriële) Internet of Things, maar biedt ook nieuwe mogelijkheden die voortkomen uit 3D-printen, genetische modificatie, kunstmatige intelligentie en robotica.
Dat deze ontwikkelingen geen science fiction meer zijn zien we ook in Nederland. In Utrecht is vorig jaar tijdens een operatie een deel van een schedel geprint. En met dezelfde technologie maken ze daar protheses op maat. In Nederlandse ziekenhuizen zijn operatierobots steeds gewoner en ook voor het schoonmaken van ziekenhuizen kun je robots inzetten. In de ouderenzorg zijn robots als bijvoorbeeld Nao/Zora of de Paro als metgezel voor ouderen al bijna geen bijzonderheid meer.
Exoskeletons
Maar de robotisering van de zorg gaat verder. Steeds meer aandacht is er voor het zogenaamde exoskeleton: een uitwendig skelet dat bestaat uit een combinatie van robotica en informatietechnologie. Het exoskeleton fungeert als een extern frame voor het lichaam, dat mensen ondersteunt bij dagelijkse activiteiten. Gehandicapten en ouderen zouden daardoor langer zelfstandig kunnen blijven functioneren. In Nederland werd het exoskeleton vorig jaar nieuws, doordat een dwarslaesiepatiënt dankzij een dergelijk robotpak na tien jaar weer uit zijn rolstoel kon komen en zelfstandig kon lopen.
Voornamelijk de financiering blijft voorlopig nog een obstakel voor de grootschalige invoer van deze bijzondere ondersteuning. De komende jaren ontstaat naar verwachting een wereldwijde Markt voor exoskeletons.
Hoewel de kosten van een exoskeleton nu nog uiteenlopen van 15 tot 80 duizend euro, zullen die door een groeiend aanbod en toenemende mogelijkheden langzaam maar zeker dalen. Deze vorm van robotica doet in de komende jaren zijn intrede in de zorg voor ouderen en gehandicapten.
Zelfstandige ouderen
Deze ontwikkeling past binnen de bredere trend in de zorg, waarbij technologie steeds meer vervlochten raakt met ons dagelijkse leven. Er zijn ook voorbeelden die al overal om ons heen worden toegepast. Elementen zoals medicijndispensers, valdetectoren en slimme sleutelsystemen worden onderling verbonden en nemen bijna onopgemerkt kleine beslissingen voor ons. Dit bevordert de zelfredzaamheid van ouderen. Het biedt een extra gevoel van veiligheid en vermindert de stress bij mantelzorgers.
Gehandicapten en ouderen zullen langer zelfstandig kunnen blijven functioneren
Ook bij Centric zijn we al een aantal jaren bezig met onderzoek naar nieuwe combinaties van technologie en informatie die de komende jaren kunnen helpen de gevolgen van de vergrijzing op te vangen. Dit jaar werken we in twee projecten samen met studenten Bedrijfskundige Informatica en Management aan de Hogeschool Rotterdam. De studenten ontwikkelen nieuwe technologische toepassingen die zelfstandig wonende ouderen en partijen in hun omgeving, zoals mantelzorgers, thuiszorg of gemeenten, kunnen ondersteunen. Samen met studenten Technische Informatica werken we aan oplossingen die professionals in verpleeg- en verzorgingshuizen kunnen helpen bij de ouderenzorg. Daarnaast doen we samen met het Centrum Wiskunde & Informatica in Amsterdam fundamenteel onderzoek naar nieuwe algoritmes die gedragsveranderingen bij thuiswonende ouderen kunnen vaststellen op basis van sensordata. Door deze data te analyseren, kunnen profielen van ouderen worden samengesteld die helpen bij het bepalen van de noodzakelijke zorg in die specifieke situatie.
Vierde industriële revolutie
Het is onvermijdelijk dat wereldwijde ontwikkelingen op het gebied van technologie en vergrijzing elkaar op lokaal niveau gaan raken. Hoewel we het in Nederland op dit moment vooral hebben over de toekomst van de thuishulp, zal de discussie in de komende jaren snel verschuiven door het snel groeiende aantal thuiswonende ouderen en verminderde beschikbaarheid van mensen die hen verzorgen. Dit is overigens al te zien in de zorg voor ouderen die de weg terug naar huis niet goed weten te vinden: de eerste commerciële oplossingen daarvoor zijn inmiddels beschikbaar.
Een zelfde ontwikkeling zullen we zien bij ouderen die moeite hebben met bewegen of die hulp nodig hebben bij alledaagse activiteiten. In het komende decennium zullen de technologische vruchten van de vierde industriële revolutie het dagelijks leven van alleenwonende ouderen aanzienlijk verbeteren. Dan zullen robotmetgezellen, zoals de opvolger van de Nao/Zora, een doorontwikkelde robotstofzuiger of het exoskeleton een interessante en noodzakelijke aanvulling worden in het ondersteuningsaanbod voor zelfstandige wonende ouderen.
