Voor het realiseren van een digitale overheid moeten een heleboel basiselementen in gereedheid worden gebracht. In de voorbereiding op de Omgevingswet worden ‘meters gemaakt’ met de ontwikkeling van de technische bouwstenen daarvoor, zegt Sander Meinders. Hij is programmamanager op dit thema bij Centric, dat – samen met haar partners – oplossingen ontwikkelt voor ‘every step of the way’.
Beeld: Dreamstime
De ambities zijn fors. De Omgevingswet beoogt de versnipperde wet- en regelgeving op het gebied van de leefomgeving te vereenvoudigen. De wet werd in 2016 door de Eerste Kamer aangenomen en moet in 2021 van kracht worden. Ongeveer 40 wetten, 120 AMvB’s en een paar honderd ministeriële regelingen gaan dan op in één Omgevingswet.
Centric en haar partners ondersteunen zo’n 100 lokale partijen in dit proces. Vanuit zijn functie als programmamanager heeft Sander Meinders een helikopterview over de voorbereidingen. “Regionale en lokale overheden zijn op dit moment vooral bezig met het beter op orde brengen en ontsluiten van hun informatie en digitale systemen. Bewoners en bedrijven beschikken niet over dezelfde informatie als overheden. Daardoor kunnen ze zich lastig oriënteren op de vraag of een initiatief in een bepaald gebied mag. Via het Omgevingsloket, de opvolger van het Omgevingsloket Online (OLO), moeten ze een vergunningscheck kunnen doen, direct een aanvraag of melding indienen en geldende wetten en regels vinden. Alleen al om dat basale niveau te halen – dat voor burgers min of meer vergelijkbaar is met wat nu kan via het OLO – moet heel veel werk worden verzet.”
Bruidsschat
Dat begint al met de ‘bruidsschat’ die lokale overheden van de landelijke overheid mee krijgen, legt Meinders uit. Veel regels, zoals regelgeving voor de horeca over geluid en geur, verhuizen straks van het Rijk naar gemeenten en waterschappen. Dat biedt ze meer bestuurlijke afwegingsruimte. “Er ontstaan meer mogelijkheden voor lokaal maatwerk. Daarvoor moet een gemeente wel een aantal vragen beantwoorden: is dit wat ik nodig heb? Is dit in lijn met ons beleid? Zo niet, hoe moet het dán?”
Veel van de voorbereidingen die gemeenten moeten treffen, hangen samen met hun voorraad ruimtelijke plannen. “Je kunt je op het standpunt stellen dat elk ruimtelijk plan per 2021 de facto een omgevingsplan wordt. Maar omgevingsplannen zijn anders dan ruimtelijke plannen, met andere regelgeving. Bovendien moeten de regels in zo’n plan worden vertaald naar toepasbare regels, vragenbomen, en in het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) terechtkomen. Daar zit nog een stap vóór: gemeenten moeten een Omgevingsvisie ontwikkelen. En ook niet onbelangrijk: handhaven, toezicht houden en monitoren of doelstellingen worden gehaald. Al die taken bij elkaar vormen een hele klus.”
Oefenen
Centric ondersteunt overheden in die hele keten met een breed scala aan diensten, van softwareontwikkeling tot consultancy. Wekelijks bezoekt Meinders wel een paar gemeenten. Hij signaleert grote onderlinge verschillen. “Ik zie wel steeds meer sense of urgency ontstaan, maar hoe ver gemeenten in de voorbereiding zijn, is heel wisselend. Dit proces heeft een grote IT-component én een nieuwe manier van werken en – integraal – samenwerken. Dat is een uitdaging waarvan de omvang nog niet bij elke overheid even goed is geland.”
Net als andere leveranciers neemt ook Centric deel aan praktijkproeven. Die worden door VNG Realisatie begeleid (“dat doen ze echt heel goed”). De uitkomsten worden met betrokkenen gedeeld tijdens driemaandelijkse demobijeenkomsten van het programma Aan de slag met de Omgevingswet. “Iedereen, zowel overheden als leveranciers, heeft hetzelfde doel voor ogen. Dat werkt prettig. Wij vinden het heel fijn om die ervaringen op te doen. Zo kunnen we voor dat wat we in de proeven leren, ondersteunende software ontwikkelen. Die zetten we vervolgens in voor onze hele klantengroep.”
Meinders is fan van deze iteratieve manier van werken. “Bij Centric hebben we er al tien jaar ervaring mee. In de implementatie van de Omgevingswet zitten veel onzekerheden. Dankzij het kortcyclische karakter van Agile & Scrum kun je meebewegen. Het advies van het ministerie, maar ook van de VNG, is: gebruik deze aanloopperiode om te oefenen. Daar geloof ik ook in. Niet te lang in de theorie blijven hangen, maar gewoon doen. Door er in de praktijk mee te werken loop je sneller aan tegen de gaten, en wordt het proces beter beheersbaar.“
Hoewel er geluiden klinken dat de inwerkingtreding van de Omgevingswet zou worden uitgesteld, is Centric er in ieder geval wat het systeem Vergunningen, Toezicht en Handhaving (VTH) betreft wel klaar voor, denkt Meinders. “We hebben twintig mensen paraat staan en een goede samenwerking met ons zusterbedrijf Antea Group. We maken cloudsoftware waarmee we gemeenten redelijk snel kunnen ‘on-boarden’ en we kunnen het hele verbindingenvraagstuk regelen. De scope is zodanig dat 1-1-2021 te doen moet zijn.”
Proeven in de praktijk
Monitoring: op bedrijventerrein De Binckhorst komen 5000 woningen. Samen met de gemeente Den Haag en Tygron deed Centric ervaring op met het monitoren van de leefomgeving en het automatisch verlenen van vergunningen door een initiatief te toetsen aan de geldende omgevingswaarden, zoals geluid en uitstoot.
Samenwerking: samen met de gemeente Leidschendam-Voorburg beproefde Centric de Standaard voor Aanvragen en Meldingen (STAM). Begin volgend jaar onderzoeken ze welke functionaliteit nodig is om ketenpartners efficiënt te laten samenwerken binnen een Samenwerkingsruimte. (foto Bijna voltooide huizenblokken in Leidschendam)
Participatie: om te onderzoeken hoe je bewoners in een vroeg stadium kunt laten participeren neemt Centric deel aan de start-up Furban. In twee proefprojecten krijgen buurtbewoners in Zoetermeer dit jaar de gelegenheid een speeltuin te ontwerpen en in te richten.
