Er worden binnen de overheid veel mooie casussen en best practices gedeeld, met name over het gebruik van data. Het delen van succes is ook belangrijk. Maar daardoor lijkt wel steeds meer de perceptie te ontstaan dat iedereen de zaken op orde heeft. Niemand durft hardop te zeggen het complex is en er meer fout dan goed gaat, maar in de praktijk stoeit iedereen met dezelfde vragen.
Digitalisering is geen wedstrijd, maar een gezamenlijke opgave waarbij iedereen er belang bij heeft als we de kaarten open op tafel leggen.
Er zijn 31 casussen geselecteerd voor GemeenteDelers. Een initiatief van onder meer VNG om kennis en ervaring met elkaar te delen. Veel van die casussen gaan over de succesvolle inzet van data en digitalisering. Mislukkingen worden niet gedeeld. Hoewel ook de successen onder de oppervlakte vaak een stuk minder glanzen dan deze doen vermoeden. Overheden houden die kaarten echter liever tegen de borst. Er is dan ook nog genoeg om van elkaar te leren, maar daarvoor moeten we eerst toegeven dat we lang niet zo innovatief en succesvol zijn als we willen doen geloven.
Er worden veel mooie casussen en best practices gedeeld, met name over het gebruik van data. Het delen van succes is ook belangrijk. Data biedt kansen en heeft waarde, en het is belangrijk dat te laten zien. Er zijn bovendien de laatste jaren grote stappen gezet en er is veel om trots op te zijn. Maar daardoor lijkt wel steeds meer de perceptie te ontstaan dat iedereen de zaken op orde heeft. Dat er al volop gebruik gemaakt wordt van geavanceerde analyses en kunstmatige intelligentie, en dat je als beetje zelfrespecterende overheid toch minimaal je eigen datalab moet hebben.
Die perceptie houden we zelf in stand. Kijkend naar de eigen organisatie wordt heus wel gezien dat het niet zo eenvoudig is om data toe te passen. Dat het vaak twee stappen vooruit zijn en dan weer één terug. En zelfs dat er maar weinig medewerkers zijn die bijvoorbeeld weten wat een algoritme eigenlijk is. Maar dit wordt nauwelijks gedeeld met de buitenwereld. Het is te vergelijken met de kleren van de keizer. Niemand durft hardop te zeggen het complex is en er meer fout dan goed gaat, maar in de praktijk stoeit iedereen met dezelfde vragen.
Veel initiatieven binnen de overheid zijn dan ook Data-driven In Name Only (DINO). AI-toepassingen en slimme algoritmes zijn vaak niet meer dan een dun laagje vernis op modellen die verdacht veel lijken op aan elkaar geknoopte Excelbestanden. De succesverhalen die worden gedeeld zijn bovendien zelden de pilotfase voorbij, en opschaling blijft voor veel organisatie een heilige graal.
Toch is het op zichzelf al een succes dat data en digitalisering aandacht krijgen. Er is zelfs eindelijk een bewindspersoon voor digitalisering. Ondanks dat het ‘slechts’ een staatssecretaris, is het glas daarmee halfvol. Het takenpakket lijkt echter wel erg op haar voorganger waardoor het te hopen is dat het niet ook de staatssecretaris van digitalisering in name only is.
Om de komende jaren ook echt stappen zetten moeten we ook kritisch en eerlijk durven te zijn.
Christian Verhagen is senior adviseur bij Verdonck, Klooster & Associates en publiceert regelmatig over data en technologie in de publieke sector.
