Datageletterdheid heeft positieve invloed op interne prestaties van overheid
Het verbeteren van datageletterdheid van medewerkers heeft een direct positieve invloed heeft op interne prestaties (denk aan betere besluitvorming), waardoor de effectiviteit van overheidsinstanties verbetert. Dit blijkt uit onderzoek van de Hogeschool Utrecht onder 120 gemeenten.
Wat is datageletterdheid?
Geletterd komt van oudsher voort uit her vermogen om te lezen en schrijven. Door de digitale revolutie zijn daar varianten bijgekomen, zoals mediawijsheid en digitale geletterdheid. In het huidige tijdperk van de AI-revolutie groeit de aandacht voor datageletterdheid gestaag en neemt de relevantie ervan steeds verder toe.
Datageletterdheid kent verschillende dimensies. Grofweg kan je vijf dimensies onderscheiden.
- Het identificeren van de data. Medewerkers moeten in staat zijn om deze data te vinden, weten in welke systemen het wordt verzameld en in welk formaat het beschikbaar is. Het belang van het toegankelijk maken van data, zowel intern als extern, wordt benadrukt, met de opkomst van cloudopslag en de noodzaak van gegevensuitwisseling tussen verschillende toepassingen (denk aan API’s).
- Het beoordelen van de kwaliteit van data. Dit blijkt een voortdurende uitdaging. Het opschonen van data is van essentieel belang om nauwkeurige analyses en betrouwbare beslissingen te waarborgen. Dit gaat hand in hand met verkennende data-analyse, waarbij het analyseren en opschonen van data de meest tijdsintensieve taken blijken te zijn voor de medewerkers die met data werken.
- Het gebruik van de data binnen de organisatie. Het betrekken van de organisatie bij het evalueren van de uitkomsten van data-analyses tegen doelen van de organisatie is van cruciaal belang. Datageletterdheid is niet langer beperkt tot IT-afdelingen; het is relevant voor elke medewerker binnen de organisatie.
- De communicatie over de data. Het presenteren van data-analyse resultaten op een begrijpelijke manier voor relevante belanghebbenden is een integraal onderdeel van datageletterdheid. Het vermogen om data-inzichten om te zetten in een verhaal en dit verhaal effectief te communiceren, wordt vaak gelinkt aan processen zoals storytelling en het gebruik van gecontroleerde visualisaties om de boodschap te ondersteunen.
- Reflecteren op data. Medewerkers zouden daarom in staat moeten zijn dergelijke implicaties door het gebruik van data te beoordelen. Kritisch denken is derhalve een essentiële competentie die ontwikkeld moet worden. Medewerkers moeten begrip hebben van en bewust zijn van de ethiek rondom data en het gebruik daarvan.
Er heerst nog wel altijd een hardnekkig denkbeeld dat datageletterdheid vooral data-analyse behelst. Datageletterdheid is echter breder dan dat. Naast het vermogen van een medewerker om data te identificeren, begrijpen en gebruiken omvat, is het echter in toenemende mate belangrijk om ook te reflecteren op de data. De ontwikkeling van AI gebaseerde innovaties kan zowel positieve als negatieve invloed hebben op de organisatie als zelfs op de samenleving. We hebben daar natuurlijk ook voorbeelden van gezien (bijv. de toeslagenaffaire).
Effectiviteit van overheidsorganisaties
De OESO schaart datageletterdheid onder de essentiële vaardigheden voor innovatie. De Hogeschool Utrecht deed onderzoek onder gemeenten of datageletterdheid ook leidt tot een effectievere, efficiëntere, en eerlijkere organisatie. Op een vragenlijst gebaseerd op reeds bestaande vragen uit de literatuur hadden uiteindelijk 120 gemeenten gereageerd.
Het onderzoek wijst uit dat het verbeteren van datageletterdheid een direct positieve invloed heeft op interne prestaties (denk aan betere besluitvorming), waardoor de effectiviteit van overheidsinstanties verbetert. Wat wel blijkt dat het verbeteren van de datageletterdheid van medewerkers niet direct leidt tot de ontwikkeling van verbeterde diensten die de tevredenheid van burgers verhogen.
Deze bevindingen ondersteund de business case voor managers die data-analyse willen gaan inzetten om besluitvorming (interne prestaties) en dienstverlening (externe prestaties) te verbeteren. Zonder datageletterde medewerkers kan de implementatie van big data-analysetechnologieën falen in het verbeteren van overheidsprestaties.
Datageletterdheid in eigen organisatie meten
Gekoppeld aan het onderzoek is een instrument ontwikkeld dat een uitgebreide en eenvoudig te beoordelen mogelijkheid biedt om datageletterdheid in de organisatie te meten. HR-medewerkers kunnen het meetinstrument toepassen om de datageletterdheid van medewerkers te bepalen. Door het instrument periodiek te gebruiken, kunnen organisaties de veranderingen in datageletterdheid volgen en de ontwikkeling ervan binnen de organisatie stimuleren. Door het identificeren van de dimensies in datageletterdheid die achterblijven stelt organisaties in staat om gerichte maatregelen te nemen, zoals trainingen, om de datageletterdheid van medewerkers te verbeteren.
Op 8 maart houdt Guido Ongena zijn lectorale rede. Tijdens deze openbare les wordt een algemene introductie gegeven over de problematiek omtrent de informatiehuishouding van de overheid en de verantwoorde ontwikkeling van digitale innovaties.
