De roep om digitale autonomie groeit. Organisaties worstelen met de afhankelijkheid van grote Tech giganten. De overheid werkt aan verschillende initiatieven om meer digitale autonomie te realiseren voor de werkplek. Denk aan MijnBureau, OpenDesk, NextCloud en DAWO. Berry den Hartog werkt aan MijnBureau, maar krijgt uiteraard ook de initiatieven mee van de andere oplossingen waaraan de overheid werkt of plannen voor heeft. Voor iBestuur licht hij de initiatieven kort toe.
De bouwstenen van de werkplek
Een moderne werkplek bestaat uit vier essentiële bouwstenen:
- Hardware – laptops, telefoons, tablets en desktops
- Besturingssystemen – Windows, Android, iOS en Linux
- Clouddiensten – documentopslag, identity providers, chat en videobellen
- Ondersteunende componenten – zoals beveiliging, netwerkbeheer en managementtools
Een autonome werkplek betekent dat de overheid zelf een hoge mate van controle heeft over deze bouwstenen, in plaats van volledig afhankelijk te zijn grote Amerikaanse Tech bedrijven. Voor elke bouwsteen kan die mate van autonomie verschillen. Uiteindelijk bepalen organisaties zelf hoeveel autonomie ze willen over hun werkplek.
Digitale diensten: MijnBureau, OpenDesk en NextCloud
MijnBureau, OpenDesk en Nextcloud richten zich met name op vervanging van de clouddiensten, die doorgaans het grootste risico vormen. Ze maken het mogelijk om via internet samen te werken: documenten delen, chatten, videobellen en het maken van Word-, Excel- en PowerPoint-bestanden. Hoewel de basis vergelijkbaar is, verschillen de suites op belangrijke punten: regie, flexibiliteit, functionaliteit, prijs en architectuur.
MijnBureau en OpenDesk zijn ontworpen met het principe dat elk component vervangbaar moet zijn. Dat voorkomt afhankelijkheid als een leverancier failliet gaat, wordt overgenomen of keuzes maakt die niet passen bij jou organisatie. Duitsland heeft de regie over OpenDesk, terwijl MijnBureau volledig onder Nederlandse overheidsregie valt. MijnBureau is grotendeels gebaseerd op OpenDesk. Momenteel loopt OpenDesk voor, maar we werken er hard aan om dat gat te verkleinen. MijnBureau en OpenDesk leveren direct een schaalbaar systeem voor alle component wat soms te complex kan zijn voor een klein aantal werkplekken.
Nextcloud biedt een bestandopslag¬systeem en een appstore met talloze uitbreidingen. De Appstore geeft veel flexibiliteit. Nextcloud bepaalt uiteindelijk zelf wel welke keuzes in het product worden gemaakt. Je zit dus iets steviger vast aan Nextcloud als leverancier en de producten die het levert. Nextcloud maakt het eenvoudig om klein te beginnen, maar bij grotere implementaties, vanaf circa 200 werkplekken, ontstaat vergelijkbare complexiteit als bij MijnBureau en OpenDesk.
Ontwikkelingen en initiatieven
Binnen de overheid lopen al enkele pilots met Nextcloud. Het bekendste voorbeeld is SURF, dat de volledige Nextcloud-suite gefaseerd uitrolt. SURF heeft veel ervaring met het aanbieden van digitale diensten en kondigde onlangs aan dat een grote migratie succesvol is afgerond.
Daarnaast verkennen verschillende gemeenten de mogelijkheden om eigen pilots te starten met NextCloud. Er wordt ook onderzocht hoe via de Nextcloud Appstore Common Ground-componenten kunnen worden ontwikkeld en gedeeld. Nextcloud kan, zoals bij SURF, in het eigen datacenter worden gehost. Tegelijkertijd komen er steeds meer SaaS-leveranciers beschikbaar die Nextcloud als beheerde dienst aanbieden.
OpenDesk ontvangt inmiddels aanvragen van verschillende Nederlandse organisaties. De software kan zowel in het eigen datacenter worden geïnstalleerd als via ZenDis als SaaS-dienst worden afgenomen. Ook internationaal groeit de belangstelling: OpenDesk krijgt inmiddels opdrachten uit onder andere Zwitserland en Denemarken.
De nieuwste ontwikkelingen binnen OpenDesk zijn:
- Een versie met 0 CVE’s (geen bekende kwetsbaarheden)
- Een verkenning naar een besturingssysteem dat naadloos aansluit op OpenDesk
MijnBureau bereid pilots voor met gebruikers en bereidt de eerste release voor. Samen met de organisaties die deelnemen in de product stuurgroep bepalen we daarna de volgende stappen.
Toekomst
Momenteel wordt het programma dat MijnBureau financiert overgeheveld naar ICTU. Daardoor is nog niet volledig duidelijk hoe de verdere ontwikkeling eruit zal zien. Verschillende organisaties geven aan dat financiële onzekerheid het vertrouwen in de continuïteit van MijnBureau onder druk zet, iets wat we graag willen oplossen. Er is een grote kans dat we volgend jaar in gaan zetten op informatiehuishouding, archivering en/of dossiergericht werken binnen MijnBureau, maar we zouden ook kunnen gaan werken aan andere onderdelen zoals verbeterde beheerbaarheid, nog veiligere oplossing of het helpen met het aanbieden als dienst van autonome werkplekken.
DAWO: regie over hele keten
Waar MijnBureau, OpenDesk en Nextcloud zich richten op clouddiensten, kijkt DAWO (Digitale Autonome Werkplek Overheid) naar de hele keten: van hardware en besturingssystemen tot cloud. Het initiatief, ontwikkeld binnen de innovatieafdeling van SSC-ICT, onderzoekt per onderdeel hoe de overheid meer digitale autonomie kan realiseren. De eerste experimenten zijn al uitgevoerd met onder meer besturingssystemen Linux, clouddienst Nextcloud en speciale hardware.
Waarom dit ertoe doet?
Digitale autonomie vraagt om meer dan technische vernieuwing; het is een strategische keuze over waar de regie in de digitale keten hoort te liggen. De komende jaren zal blijken in hoeverre de overheid bereid is die regie actief terug te nemen – niet alleen om risico’s te beperken, maar om digitale autonomie en publieke waarden duurzaam te beschermen.
Lees ook:
- Vasthouden aan Microsoft 365 is geen natuurwet – iBestuur
- Internationaal Strafhof neemt afscheid van Microsoft 365 – iBestuur
- Wat kunnen we verwachten van het Digitale Autonomie Competentiecentrum (DACC)? – iBestuur
- Oostenrijkse Ministerie van Economische Zaken laat niet-Europese cloud achter zich – iBestuur
