Denemarken is mondiaal koploper op het gebied van digitalisering. Wat is het geheim achter hun succes? Het ministerie van BZK liet het onderzoeken door PWC. Een centraal aangestuurd digitaliseringsmodel met een goede regie blijkt een belangrijke factor. De autonomie van individuele partijen en decentraal verdeelde budgetten leidt tot versnippering van kennis en een onevenwichtig ecosysteem.
Deense vlag | Beeld: Shutterstock
Dat de Nederlanders het minder goed doen heeft direct te maken met de opbouw van ons openbaar bestuur. We zijn trots op ons decentrale structuren, met relatief veel autonomie voor individuele partijen, maar dit bemoeilijkt een centrale regie en kaderstelling bij het ontwikkelen van een digitale overheid, concludeert PWC in haar rapport ‘Quick scan vergelijking governance digitale overheid’. Alle uitvoeringsorganisaties binnen het ‘ecosysteem’ hebben hun eigen (wettelijke) taak en mandaat en kennen een daaraan verbonden financiering- en verantwoordingsstructuur die los staat van de governance digitale overheid.
Digitalisering van overheidsdiensten is door Denemarken al in een vroeg stadium onderkend als speerpunt. In 2005 werd een Digital Taskforce opgericht die in 2011 omgevormd werd naar het Agentschap voor digitalisering DIGST (‘Digitaliseringsstyrelsen’) onder het ministerie van Financiën. Het agentschap kreeg wettelijk vastgelegde bevoegdheden op centraal niveau en verplichtend gebruik van generieke bouwstenen en voorzieningen. Zo maakte Denemarken een meer centraal gestuurde ‘start’ met het optuigen van de digitale overheid dan Nederland.
Vergelijking ecosysteem Nederland en Denemarken, uit: rapport Quick scan vergelijking governance digitale overheid
Beter centraal beginnen en dan decentraliseren dan andersom
Waar Nederland ondertussen zoekt naar mogelijkheden om meer centrale afspraken te maken is in Denemarken nu een omgekeerde beweging gaande. De laatste jaren democratiseert Denemarken haar ecosysteem door meer decentraal ruimte te bieden (aan gemeenten en uitvoeringsorganisaties). Dat is bestuurlijk een stuk eenvoudiger, aldus PWC.
Verschuif het accent van projecten naar beleid
De centrale aanbeveling van het adviesbureau luidt: “Verschuif het accent van projecten naar beleid. De directie Digitale Overheid van het ministerie van BZK kan meer systemisch kijken naar de digitale overheid. Dit geeft de ruimte meer te sturen op de ontwikkeling op hoofdlijnen van het eco-systeem van de digitale overheid, met aandacht voor vragen als: wat vragen de ontwikkelingen op digitaal gebied nu van de overheid, welk beleid moet gevolgd worden, wat is de rol van iedere speler in het systeem, waar zit welke kracht en hoe kan deze het beste ingezet worden.”
Lessen uit Denemarken
1. Stuur en ontwikkel door langs de lijnen budget, kennis en/of wetgeving en wees hier consistent in. Succesfactoren in de Deense situatie zijn: sturing via centrale budgetten, afdwingbare normen via wetgeving en/of een gezaghebbende positie op basis van kennis en ervaring.
2. Stuur op verbondenheid in het ecosysteem. Een belangrijke succesfactor van de effectiviteit van de Deense governance is de verbondenheid van de spelers in het ecosysteem van de digitale overheid. Er is een breed gedragen besef dat het voor iedere speler maar ook voor het geheel beter is als er één standaard wordt gehanteerd, kennis gedeeld en gebundeld wordt, zodat één speler een regisserende rol kan vervullen (DIGST).
3. Scheidt de wat en de hoe vraag. De les uit de Deense governance leert dat zij veel gerichter zijn geweest in een aantal concrete (basis)behoeften
die ingevuld moesten worden om de digitale overheid verder te brengen in haar ontwikkeling. Daarbuiten bestaat veel vrijheid en vindt alleen sturing plaats op de ‘wat’-vraag. De ‘hoe’-vraag wordt nadrukkelijk aan andere (veelal private) partijen en uitvoeringsorganisaties gelaten.
4. Bundel kennis, ga versnippering tegen. Zo kan beter met één stem worden gesproken en wordt het vertrouwen (en daarmee het gezag) gewonnen bij de politiek dat nodig is om stappen te kunnen zetten.
5. Bevorder de betrokkenheid van private partijen, ook in de beleidsfase. Private partijen kunnen inzichten verschaffen die cruciaal zijn bij het maken van juiste
keuzes in het domein digitale overheid. Denk hierbij aan wat realistisch en niet realistisch is, de kosteneffectiviteit van investeringen en wat voor soort technische oplossingen werken of niet. B
6. Zet het geplande Meerjarenprogramma Infrastructuur Digitale Overheid (MIDO) door richt de reeds aanwezig banden met de wetenschap op dit thema gericht in.
Download hier de Quick scan vergelijking governance digitale overheid
