De Digitale Kloof staat in Amsterdam op de kaart

In 2017 is er in samenwerking met de Vrije Universiteit en bureau OostWest een groot wetenschappelijk participatief onderzoek uitgevoerd. Hier is het onderzoeksrapport ‘Bouwstenen voor digitale inclusie’ uit voortgekomen, waarin zeven aanbevelingen worden gedaan om de digitale inclusie te verbeteren.

Voortbouwend op dit rapport vond op 6 maart jongstleden in theater de Meervaart in Amsterdam de Digi Challenge plaats. Tijdens deze dag is door circa 250 deelnemers uitgewerkt wat in Amsterdam nodig is om te komen tot digitale inclusie. Met behulp van alle inzichten die zijn opgedaan tijdens de inspiratiesessies en workshops, worden de aanbevelingen uit het rapport ‘Bouwstenen voor Digitale Inclusie’ verder uitgewerkt tot enkele concrete projecten.

In Amsterdam leeft 24 procent van de bevolking onder de armoedegrens, is 26 procent laagopgeleid en 16 procent laaggeletterd.

Sluit aan bij de leefwereld

Uit het participatief onderzoek blijkt dat Amsterdamse minima pas de noodzaak zien om digitaal vaardiger te worden als ze dit nodig hebben in het dagelijks leven. Ze zijn bijvoorbeeld in staat om via YouTube instructiefilmpjes te kijken waarin wordt uitgelegd hoe je haren kan vlechten of bepaalde recepten kan koken. Hier is weinig (Nederlandse) taalvaardigheid voor nodig en dit is bovendien gratis te gebruiken. Zo ontwikkelen ze zogenaamde digitale splintervaardigheden: een beperkt aantal digitale vaardigheden die sterk ontwikkeld zijn. Andere vaardigheden blijven achter. Denk bijvoorbeeld aan het regelen van overheidszaken met DigiD of het vinden van een routebeschrijving. Toch is onder de doelgroep motivatie aanwezig om dit te willen leren. Kortom: om de doelgroep digitaal vaardiger te maken moet je goed aansluiten bij hun behoeften en hun leefwereld.

Taal & ouderbetrokkenheid

Momenteel worden er Taal en Ouderbetrokkenheid-cursussen aangeboden op scholen in Amsterdam. Als de kinderen les hebben, krijgen de ouders in een van de lokalen op school taalles en uitleg over ouderbetrokkenheid. Er wordt nu onderzocht of deze cursussen uitgebreid kunnen worden met digitale vaardigheden. Vanuit deze motivatie kunnen leerdoelen worden verbreed, zodat digitale vaardigheden verder worden ontwikkeld. Het belang daarvan blijkt uit het gegeven dat ouders de schoolresultaten van het kind tegenwoordig alleen nog maar digitaal kunnen volgen via leerlingvolgsystemen, zoals Magister. Het is dus van groot belang dat ouders over digitale vaardigheden beschikken, anders is het volgen van de leerprestaties van het eigen kind gedurende de schooltijd praktisch onmogelijk.

Verbeter de digitale voorzieningen in buurthuizen

Er is ook gebleken dat Amsterdamse minima het liefst willen leren op een vertrouwde locatie dichtbij huis. Met name buurthuizen zijn hiervoor geschikt. Dit vanwege de laagdrempeligheid en de bekende gezichten (vrijwilligers) die hier dagelijks te vinden zijn. De faciliteiten op het gebied van digitale vaardigheden laten in deze locaties echter te wensen over. Het is daarom belangrijk dat ontmoetingslocaties in de buurt (zoals in Amsterdam de zogenaamde Huizen van de Wijk) voorzien zijn van digitale devices als laptops, tablets (met goede wifi) en printers.

Om die reden onderzoekt de gemeente Amsterdam hoe enkele Huizen van de Wijk te upgraden op het gebied van digitale devices. Hierin wordt gezocht naar een zo goed mogelijke aansluiting tussen de devices die beschikbaar worden gesteld en het cursusaanbod.

Creëren van urgentiebesef bij het bedrijfsleven

Om het probleem van de digitale kloof verder te kunnen aanpakken, is het belangrijk dat ook het bedrijfsleven dit probleem erkent. De meeste bedrijven richten zich op een digitaal vaardige klantenkring en vergeten de doelgroep die deze vaardigheden niet heeft. Daarentegen hebben juist grote en invloedrijke bedrijven wel oog voor maatschappelijke problemen, vanuit een Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)-beleid. En soms stellen bedrijven apparatuur beschikbaar die bruikbaar kan zijn voor Huizen van de Wijk in Amsterdam. De gemeente Amsterdam zoekt in de uitwerking van projecten dan ook naar samenwerking met het bedrijfsleven.

Persoonlijke begeleiding

Uit het kwalitatief onderzoek naar digitale inclusie bleek dat persoonlijke begeleiding een van de belangrijkste pijlers is om digitale vaardigheden bij te brengen aan de doelgroep van Amsterdamse minima. Vooral bij de start van dit leerproces is één op één begeleiding door studenten of een maatje van groot belang. Op deze manier kunnen persoonlijke leerdoelen worden geformuleerd en kan in de eigen omgeving worden geoefend. Deze begeleiding kan koudwatervrees en schaamte wegnemen met als uiteindelijke resultaat dat de doelgroep digitale toepassingen eigenhandig weet in te zetten.

IamConnected

Het team van de armoederegisseur heeft dit als uitgangspunt genomen voor het zogenaamde pilotproject IamConnected. Hiervoor werden HVA-studenten gekoppeld aan laagopgeleide 55-plussers om ze digitaal vaardiger te maken. Om dit goed te kunnen doen, kregen de deelnemers een tablet tot hun beschikking. De studenten gingen eerst bij de ouderen langs om te vragen wat ze digitaal zouden willen. Sommigen wilden graag 9292ov kunnen gebruiken, anderen hun vroegere woonomgeving bekijken of Skypen met hun (klein)kinderen. In deze fase werd er vooral vertrouwen in eigen kunnen gecreëerd. Daarna werd een netwerkbijeenkomst georganiseerd waar de deelnemers verder konden leren. Aan het einde van het project werd ervoor gezorgd dat iedereen iemand in zijn netwerk had waar hij met verdere vragen terecht kon. Door zowel de studenten als de ouderen werd het project zeer goed beoordeeld; er ging een wereld voor ze open. Momenteel wordt onderzocht of het mogelijk is om IamConnected stadsbreed uit te zetten.

2,5 jaar armoederegie Amsterdam

Na 2,5 jaar komt er op 1 juni 2018 een einde aan de aanpak van de armoederegisseur in Amsterdam. Deze innovatieve aanpak heeft veel bewustwording gecreëerd, vooral dat armoede ook op een andere manier kan worden bestreden: kijkend naar de behoeftes van de doelgroep. Vanuit die invalshoek is er ook gekeken naar het probleem van de digitale kloof. De gemeente Amsterdam zet erop in om de projecten die hieruit zijn voortgekomen te continueren.

Vergeet niet de slow adopters

Wat betreft de digitale vaardigheden heeft armoederegisseur Maureen van Eijk van de gemeente Amsterdam, ten slotte nog een belangrijke boodschap: “We moeten ons ervan bewust zijn dat de digitale ontwikkeling in de samenleving voor veel mensen te snel gaat. Organisaties richten zich veelal op de early adopters, maar we moeten de slow adopters hierbij niet uit het oog verliezen.”

Ben Hendriks is assistent projectmanager bij Team Armoederegisseur in de gemeente Amsterdam