De digitale spoelkeuken van Public Spaces
De Nederlandse coalitie PublicSpaces werkt aan een digitaal ecosysteem gebaseerd op publieke waarden. Verschillende publieke organisaties werken in deze coalitie samen om minder afhankelijk te worden van Big Tech voor hun informatie en communicatie; omdat de waarden van de grote technologiepartners vaak niet stroken met wat we van een samenleving willen. iBestuur sprak met Björn Wijers, chief community van PublicSpaces over spoelkeukens, mensenrechten en waardengedreven digitaliseren.
Wat is de Digitale Spoelkeuken?
“Leden van de coalitie PublicSpaces ondertekenen een contract waarmee ze de vijf waarden van ons manifest onderschrijven: open, transparant, verantwoordelijk, soeverein, de gebruiker centraal. De Digitale Spoelkeuken is lijst van 25 vragen waarmee zij en andere publieke organisaties kunnen inventariseren in hoeverre de software en diensten die zij gebruiken, overeenstemmen met hun eigen waarden. Een mensenrechten-NGO die communiceert via Facebook en Google Analytics gebruikt om data te analyseren, dat strookt niet met elkaar. De digitale spoelkeuken is dus een zelf-audit. Enerzijds is hij bedoeld om een gesprek te starten binnen de eigen organisaties, anderzijds om een benchmark te creëren.”
Waarom gaan mensenrechten en Google Analytics niet samen?
“Omdat Google die data overal voor gebruikt, ook voor zaken waar jij het helemaal niet mee eens bent. Als twee concurrerende bedrijven analytics gebruiken, gaat Google er als derde mee heen en kan die data weer doorverkopen. Ja, gebruik van Google Analytics is makkelijk en het werkt, maar het werkt juist omdat die organisaties zo enorm groot zijn. Met hun enorme budgetten kunnen ze ieder goed idee opkopen en eigen maken. Jij en ik vergaderen nu in Big Blue Button, dat is niet de marktleider van het beeldbellen, maar het werkt prima en niemand zit mee te kijken omdat het op onze eigen server draait.”
Wat maakt dat we niet massaal overstappen?
“Het is lastig om alternatieven te gaan gebruiken. De bekende namen bieden hun diensten en software gratis aan of voor een kleine prijs. Voor veel publieke organisaties is geld een probleem. Als je gaat kiezen voor software die wel voldoet aan de waarden van jouw organisatie, dan steek je een deel van jouw fondsen niet in jouw primaire doel maar in de ICT-infrastructuur. Nu is de overheid de grootste fondsenverstrekker voor publieke organisaties en non-profit organisaties; die zou hierin een rol kunnen nemen en bewust alternatieven gaan steunen. Dus als een onderwijsorganisatie of NGO van de grote namen af wil, dan zouden zij extra hulp moeten kunnen krijgen bij het financieren van software-alternatieven.”
Waarom lijkt de overheid iedere weer in zee te gaan met dezelfde technologiepartners?
“Uiteraard ben ik niet bij de gesprekken, maar ik vermoed dat als een aanbestedingsproces op een bepaalde manier is ingericht, bepaalde organisaties als eerste komen bovendrijven. En niet alle organisaties hebben de capaciteit om een aanbestedingstraject van de overheid op te pakken. Daar komt nog bij dat de overheid niet genoeg kennis van zaken in huis heeft om te beoordelen of een partij wel of niet de juiste is voor een bepaald project. Het gros van de mensen die daarover beslissingen neemt heeft geen technische ervaring, maar bestuurlijk-juridische ervaring. En dus pakken ze werk bestuurlijk aan of timmeren ze het juridisch dicht. Zo kijken techneuten niet gauw naar wat juridisch kan of mag, maar naar wat het systeem kan. Ik zie dat de overheid daarmee worstelt en dat begrijp ik ook.”
Een van de vragen in de spoelkeuken is ‘is de broncode van uw software al openbaar?’ Waarom is open source belangrijk?
“Als software open source is mag je ernaar kijken, je mag eraan ruiken, je mag het kapot maken en je mag het helemaal opnieuw maken, omdat je het met elkaar hebt gedeeld op basis van gelijkheid. Zo heb ik het mijn dochter van tien uitgelegd. Delen is normaal, dat leer je op school. Als volwassenen mag dat opeens niet meer? Software is jouw gereedschap en je mag er wel naar kijken, maar je mag er niet aankomen en niet aanpassen. Je kunt Big Tech vragen om aanpassingen, maar de kans is klein dat daarnaar geluisterd wordt. In een opensource-project wordt er misschien ook niet naar je geluisterd, maar je kunt de software nog wel zelf veranderen of dat laten doen. Dat is een andere manier van denken.”
De missie van Public Spaces
PublicSpaces werkt toe naar een alternatief software ecosysteem dat het publieke belang vertegenwoordigt en geen winstoogmerk heeft. De ambitie is dat in 2026 alle privacy officers, CTO’s en ICT inkopers van publieke organisaties in Nederland op de hoogte zijn van alternatieve digitale instrumenten gebaseerd op publieke waarden, waardoor ze goedgeïnformeerd in staat zijn om te kiezen voor deze ethische alternatieven.
27 & 28 juni PublicSpaces Conference
Op 27 en 28 juni organiseren PublicSpaces en Waag Futurelab de derde editie van de PublicSpaces conferentie. Onder leiding van moderatoren Clarice Gargard en Roland Duong onderzoeken we of de democratie bestand is tegen Big Tech en hoe een eerlijke markt met alternatieve software en ethische infrastructuur er uit zou kunnen zien.
27 & 28 juni: PublicSpaces Conference ‘For a Collective Internet – iBestuur
Dit is een verkorte versie van het interview dat iBestuur had met Björn Wijers, chief community van PublicSpace. Het hele interview is te lezen in iBestuur Magazine #46 van april 2023.
