De rol van de overheid verandert in rap tempo. De medewerkers van die overheid moeten dus over vijf of tien jaar andere kwaliteiten hebben. Hoe kunnen zij en hun organisaties toekomstbestendig worden?
Marcel Bullinga: ‘Er zit aardig wat disruptie aan te komen.’ Foto: Alex Dokter
De gemeente Breda wilde onlangs, na een presentatie die ik gaf over de toekomst, graag weten welke kennis en wat voor soort mensen de gemeente nodig heeft over twee tot vijf jaar. Breda gaf zelf alvast een voorzet: ‘Je werkt niet meer op een vaste plek, maar overal’; ‘Je werkt niet meer in vast dienstverband, het werk is leidend’; ‘Minder werk voor de middengroep, nog wel werk voor bepalers en vakbekwame mensen’; ‘Het beheersen van technische vaardigheden wordt belangrijk’.
Deze HR-vertaling raakt de kern van de zaak en is van belang voor elke gemeente.
De HR-vraag is niet langer: hoe krijg ik als leidinggevende mijn medewerkers zover dat ze zich ontwikkelen, nee, het is andersom: hoe kunnen teams van medewerkers zichzelf en de organisatie futureproof maken? Ik vertel ter overdenking wat ons te wachten staat, en geef vier keer drie concrete tips.
Wat staat ons te wachten?
We gooien alles al een halve eeuw lang uit gemakzucht over de schutting van de overheid en daarom is de rol van de overheid in Nederland internationaal gezien erg groot. De belastingheffing is hoog, de kosten voor dienstverlening zijn hoog, de handhaving is ontoereikend — zie de vele onderzoeken naar falend toezicht op financiële sector, corporaties, ICT-projecten. Rapportcijfer: een magere 6-.
En er zit aardig wat disruptie aan te komen. We hebben decennia lang boven onze stand geleefd. De verzorgingsstaat is niet langer houdbaar. Binnen 10 jaar is het gasgeld op en Groningen als dank een ruïne. Belastinginkomsten brokkelen af door de ruil- en deeleconomie. Door de technologie verdwijnt 47 procent van alle beroepen binnen 10 tot 15 jaar, maar er komen ook nieuwe beroepen voor in de plaats. De toekomst van Europa wordt bepaald door hoe we omgaan met drie grote disruptors: energie-ellende (stijgende kosten van energie en grondstoffen); haat (moslimaanslagen op de vrijheid van meningsuiting) en de Euro-nachtmerrie (schuldbeladen zuidelijke landen).
Dat zijn belangrijker trends dan krimp en vergrijzing bij elkaar.
Rode draad: de overheid als allesbepaler heeft geen toekomst meer. De overheid gaat van zorgen voor naar zorgen dat. We hebben behoefte aan een platform-overheid die tien keer beter presteert met eentiende van de huidige mankracht – een soort Uber-overheid. Er zijn twee mogelijkheden. Ofwel de overheid innoveert van binnenuit, gaat fungeren als een startup, wordt honderd procent digitaal en laat robots de uitvoering en handhaving doen. Ofwel de overheid innoveert door druk van buitenaf, voelt de hete adem (lees: concurrentie) in de nek van bedrijven en burgercoöperaties die overheidsdiensten sneller of beter kunnen leveren, zoals Google Tax. Wat te doen?
Drie tips voor de gemeente
1. Update de structuur- of toekomstvisie van uw gemeente. Grote kans dat belangrijke trefwoorden voor de toekomst er niet in staan, dus voeg ze toe. Zoals: robots, 3D-printing, Doe Het Zelf samenleving, Doe Het Zelf organisatie, burgerkracht, Doe Het Zelf leiderschap.
2. Handel als een startup. Er ontstaat een nieuw type ‘exponentiële’ organisatie die een heel groot bereik heeft maar dat doet met heel weinig mensen. De bedrijfsvoering van een startup is maatgevend, want gebaseerd op trends als transparantie, open/big data, social media, robots en zelfhandhavende systemen. Vergeet het stadhuis – gebruik de stoelen die in de stad staan (letterlijk) en voer daar uw werk uit.
3. Organiseer burgerkracht. De economie van de toekomst is lokaal, maakt veel gebruik van ruilen en delen, maakt huren en lenen net zo gemakkelijk als kopen, en wordt gevoed door platformen. Bouw de traditionele overheidsorganisatie om tot een Uber, Netflix of Spotify voor overheidsdiensten. Gebruik tools als YourStory of Partup om de behoeften van burgers aan elkaar te koppelen en ze elkaars eigendommen en diensten te laten delen. Schep een lokale munt zoals de Brixton Pound of de Dam om de lokale economie op te krikken en tegelijkertijd aan de euro-ellende te ontsnappen.
Drie tips voor de afdeling HR
1. Bied een continue virtuele opleidingsomgeving aan. De Nederlander besteedt in de jaren tussen zijn 25e en 65e slechts 31 weken aan opleiding. Een lachertje! Vertienvoudig dat maar als u bij wilt blijven c.q. futureproof wilt worden. Er zijn ondertussen goede Nederlandse aanbieders zoals Studytube, Goodhabitz en Hema Academie.
2. Leer hoe u robots moet aansturen en behandel uw menselijke medewerkers als ZP-ers (Zelfstandige Professional). Loondienst maakt lui. Alles is geregeld, er komt elke maand geld binnen, en dat sust je in slaap. De wereld wordt in rap tempo competitiever. Schroef de eisen op. Eis personal branding. Eis zelfsturing. Eis prestaties in plaats van uren.
3. Maak foto’s van alledaagse werksituaties: gebouwen, dingen, productiemiddelen, communicatie, emoties. Sorteer de foto’s vervolgens in twee categorieën — wat blijft, wat verdwijnt? — en gooi ze in een Powerpoint. Bespreek de gevolgen met het hele team.
Drie tips voor de individuele overheidsprofessional
1. Denk als een ZP-er. Ontwikkel uw kernbekwaamheid alsof u niet in loondienst bent en niet bij de overheid werkt. Stel u op als ZP-er die zichzelf moet personal branden en verkopen. U denkt misschien: ‘Wat een gedoe, nee hoor, daar ben ik niet voor in de wieg gelegd, ik ben intern, ik zit gebakken’. Ik voorspel u: dat blijft niet zo.
2. Wees beter dan een robot en word een superprofessional. 47 procent van alle banen verdwijnt binnen vijf tot tien jaar in de wolk van robots, 3d-printers en slimme software. De vraag is of uw werk futureproof is of overbodig wordt; zulke andere vormen gaat krijgen dat het beroep onherkenbaar is voor bijvoorbeeld uw ouders. Streep af welke dagelijkse werkzaamheden die u nu verricht, over vijf jaar niet meer nodig zullen zijn.
3. Bekwaam uzelf in social media. Ga na welke platformen voor u en uw organisatie relevant zijn: Twitter, Linkedin, Instagram, Pinterest, Facebook et cetera. Pas uw profiel aan met het oog op de toekomst. Doe mee aan vakinhoudelijke discussies. Steek uw kop boven het maaiveld uit.
Drie tips voor iedereen
1. Wees extreem nieuwsgierig
2. Stop met lui zijn
3. Doe net alsof u al in de toekomst leeft
