Het gemeentelijk dataplatform Waarstaatjegemeente, een product van VNG Realisatie, publiceert sinds april dit jaar een uitgebreid dashboard over de impact van COVID-19 op gemeenten. Niet alleen over het virus zelf, maar ook over de gevolgen voor bijvoorbeeld economie, werkgelegenheid, openbare orde en gemeentefinanciën. Saillant detail: hoe vollediger de data zijn die gemeenten zelf aanleveren, hoe nuttiger het platform voor hen wordt.
Beeld: website Waarstaatjegemeente
Voor wie het nog niet kent, Waarstaatjegemeente is een website met cijfers over de belangrijke beleidsterreinen van alle 355 Nederlandse gemeenten. De website is in feite een dataplatform en voor iedereen toegankelijk. Vriendelijke, overzichtelijke dashboards laten gemeenten vergelijken met elkaar en met het landelijk gemiddelde. Zo is met een paar klikken te zien wat de gemiddelde levensverwachting is in Dronten, het aantal landbouwvestigingen in de Hof van Twente en het percentage vrouwen dat is aangesloten bij een sportvereniging in Ridderkerk. Kortom, voor ieder wat wils. De gegevens komen uit 62 geverifieerde bronnen, zoals CBS, UWV en het Kennis- en Informatieplatform Sport. Die bronnen zijn zichtbaar op de site, alsook de frequentie waarop zij data publiceren. Op de website worden de data niet geduid, zij spreken voor zichzelf en kunnen dienen als basis voor vergelijking, beleid, onderzoek, verantwoording of debat. Wie zelf wil duiden moet uiteraard enige basiskennis hebben van statistiek en het verschil kennen tussen correlatie en causaal verband.
Dashboard impact coronacrisis
In april werd het platform uitgebreid met speciale aandacht voor COVID-19. Met spoed werden relevante data verzameld en gebundeld om te laten zien wat de impact is van het virus, de bijbehorende maatregelen en de maatschappelijke gevolgen op gemeenten. De homepagina van impact corona wordt dagelijks per gemeente bijgewerkt met cijfers over besmettingen, maar ook met gegevens over gerelateerde zaken zoals faillissementen, toegekende NOW-uitkeringen en gevallen van overlast door jeugd. “Die snelheid is uniek”, zegt Bas Maring, projectleider van het dashboard impact coronacrisis. “Wij gaan actief achter onze bronnen aan om zoveel mogelijk relevante actuele data te kunnen presenteren.”
”Er zijn al de nodige Nederlandse coronadashboards in de lucht”, vertelt Korald Postuma, coördinator van Team Waarstaatjegemeente van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). “Ze publiceren vrijwel allemaal de cijfers van het RIVM over het virus. Wat onze aanpak bijzonder maakt is de brede blik: op welke terreinen worden gemeenten allemaal geraakt en hoe groot is die impact precies? Hoe staat het met uitval in het onderwijs? Hoe belangrijk is de horeca voor de werkgelegenheid in een bepaalde gemeente?” Maring onderschrijft dat de waaier van relevante gegevens erg breed is. “Zoals de hoeveelheid zelfstandig wonende personen van boven de 70 jaar in een gemeente. Dit is een kwetsbare groep, waar andere maatregelen voor gelden in termen van zorg en sociaal beleid. Of het aantal schoolgebouwen per gemeente, voor meer overzicht in het ‘coronaproof’ maken van panden zodat leerlingen en leerkrachten er weer veilig terecht kunnen. Zijn de gegevens nog wel relevant, maar niet langer gekoppeld aan de impact van corona, dan verhuizen ze naar hun eigen thema’s op de website.” Maring vertelt dat op alles dat wordt ontwikkeld voor het corona-dashboard, ingezet wordt op duurzaamheid, zodat data ook elders binnen Waarstaatjegemeente kunnen worden gebruikt.
Financiële impact
Op dit moment loopt er een pilot naar de haalbaarheid voor het inzetten van cijfers uit het financiële informatiesysteem Iv3 (zie kader) voor het zichtbaar maken van de gevolgen van corona op het gemeentelijk budget. Dit vraagt geen extra werk van gemeenten, omdat zij deze Iv3-data omtrent begroting, kwartaalcijfers en jaarrekening ieder kwartaal al naar het CBS sturen. “Met onze pilot gaan we uitzoeken of die gegevens goed genoeg zijn om een helder overzicht mee te genereren”, zegt Postuma. “De Iv3-vraagbaak is de leidraad voor het invullen van Iv3-gegevens. Als die goed geïnterpreteerd worden, vult iedereen hetzelfde in en zijn de cijfers bruikbaar.” Eén indicator voor financiële impact in coronatijden is het verschil in ontvangen toeristenbelasting per gemeente, parkeerbelasting is een tweede. “Het verschil in realisatie tussen Q1 en Q2 van 2019 met Q1 en Q2 van 2020 zal vast interessante inzichten opleveren.”
Zichtbaar BBP
Een ander lopend project is het zichtbaar maken van het bruto binnenlands product (BBP), dat is samengesteld uit cijfers van het CBS over de regionale economische groei. Maring legt uit dat Waarstaatjegemeente vraaggestuurd werkt en nieuwe functionaliteit niet steeds zelf verzint, maar werkt op basis van wensen van gemeenten. “Daarbij wil ik benadrukken dat gemeenten de benodigde databronnen dan wel moeten vrijgeven.” En dat is nog niet altijd makkelijk, want medewerking bij het verstrekken of delen van data is niet altijd vanzelfsprekend. Maring: “Terwijl het gaat om openbare data. En laten we ook naar het grotere plaatje kijken. Dit platform vormt een eerste aanzet tot datagedreven werken door gemeenten. Wie wil daar nou niet aan meewerken?”
Informatie voor Derden (Iv3) is een informatiesysteem. Hierin staat welke financiële informatie de gemeente, provincie en gemeenschappelijke regeling moet verstrekken. En op welke manier. De afnemers van deze financiële informatie zijn onder meer de financiële toezichthouder, de Europese Unie, het ministerie van BZK en het CBS.
