In alle sectoren nemen ecosystemen een steeds belangrijkere plek in; deze ecosystemen zijn vaak gericht op grote maatschappelijke transities. Het succes van deze ecosystemen begint bij mensen die vanuit een authentieke drive samenwerken aan een gezamenlijke missie. Lessen van Ard-Pieter de Man, Jos Claessens en Rolf van Haren.
Een authentiek persoon is in staat om bewust leiderschap te tonen en bij te dragen aan ecosystemen. | Beeld: Shutterstock
Het open innovatie ecosysteem: een concept dat zowel in onderzoek als in de praktijk wordt onderzocht en toegepast. Een bekend voorbeeld is het Apple ecosysteem. Alhoewel er veel onderzoek is gedaan naar de implementatie van het open innovatie ecosysteem concept in de praktijk, zijn er nog steeds vragen onbeantwoord. Tijdens de oratie van Nadine Roijakkers ter acceptatie van haar leerstoel aan de Open Universiteit op 10 juni 2022 en het voorafgaande symposium zijn door verschillende experts lessen gedeeld ten aanzien van de huidige stand van zaken en de toekomst van open innovatie ecosystemen. Deze lessen zijn in dit podiumartikel samengevat.
Les 1: Wil je slagen? Werk dan eerst aan jezelf!
Ard-Pieter de Man, hoogleraar aan de VU Amsterdam, legt in zijn lezing uit dat het concept ecosysteem een buzzword is geworden en intussen vele betekenissen kent. Het concept vindt zijn oorsprong in de biologie, waar een ecosysteem staat voor een complex systeem met een groot aantal relaties tussen diverse organismen. In de managementwetenschappen is het concept ecosysteem gedefinieerd als een diverse set van partijen die samen streven naar de realisatie van een specifieke waardepropositie. Ecosystemen zijn per definitie multi-partner relaties, groeien sterk in aantal, zijn data gedreven, gebruiken middelen uit meerdere organisationele silo’s en vragen om snelheid. Over de tijd zijn verschillende typen geïdentificeerd, zoals business, innovatie, regionale en digitale ecosystemen. Ieder van deze systemen heeft zijn eigen karakteristieken en dynamieken. Waar voorheen een samenwerkingsverband vooral inhield dat er een andere organisatie als het ware tegen je eigen organisatie werd aangeplakt, vragen de huidige samenwerkingen in de vorm van ecosystemen om grote interne aanpassingen.
Deelname aan open innovatie initiatieven vergt een interne doorontwikkeling.
Om als organisatie optimaal gebruik te kunnen maken van de voordelen die een ecosysteem kan bieden, is het van belang om helder beleid op dit vlak te formuleren. De volgende elementen zijn hierin cruciaal: spelregels, partnerbeheer, co-creatie en ondersteunende infrastructuur. Deelname aan open innovatie initiatieven zoals ecosystemen vergt dus een interne doorontwikkeling, voordat je als organisatie optimaal kan bijdragen en profiteren van deze samenwerkingen. Ard-pieter geeft ons hiermee een belangrijke les mee: als je er als organisatie nog niet in slaagt om te profiteren van participatie in een ecosysteem, kijk dan eerst naar jezelf en ontwikkel je organisatie tot een volwaardige ecosysteem partner.
Les 2: Zinvol bijdragen? Wees dan bewust en authentiek!
Jos Claessens, auteur van “Dagboek van bewust leiderschap”, geeft ons de tweede boodschap mee. Namelijk dat bewust leiderschap de kern is van individuen die zinvolle bijdragen leveren aan ecosystemen. We leven momenteel in een wereld, waarin we als mens vaak de neiging hebben om mee te bewegen met systemen. Deze systemen zijn nog vaak hiërarchisch en rationeel ingesteld, waardoor we de neiging kunnen hebben om onszelf te verliezen en af te drijven van wie we daadwerkelijk zijn. Het realiseren van financiële en commerciële doelen staat vaak nog voorop. In de maatschappij is echter een trend waarneembaar van ego naar eco. Resultaat wordt bepaald door een combinatie van strategie, uitvoering en verandering.
Alleen als je hoofd, hart en buik gemotiveerd zijn, kun je daadwerkelijk een authentieke bijdrage leveren.
Om deze verandering daadwerkelijk teweeg te kunnen brengen, is het belangrijk om persoonlijk leiderschap te tonen. Oftewel, de wereld waarin we leven vraagt om een stukje bewustwording en bijbehorend bewust leiderschap. Om dit te bereiken is het belangrijk om te vertrouwen, jezelf uit te dagen en zo resultaten te behalen. Het is belangrijker dan ooit om jezelf te leren kennen, te denken en te voelen, en te ontdekken waar je echt goed in bent. Waar ga jij als persoon van stralen? Alleen als je hoofd, hart en buik gemotiveerd zijn, kun je daadwerkelijk een authentieke bijdrage leveren. Een authentiek persoon is in staat om bewust leiderschap te tonen en bij te dragen aan ecosystemen die bijvoorbeeld gericht zijn op het realiseren van oplossingen op het gebied van duurzaamheid.
Les 3: Complexe problemen oplossen? Leer dan je eigen wereldbeeld en dat van een ander begrijpen!
In ecosystemen worden complexe uitdagingen aangegaan. De oude manier van werken, in lineaire systemen, is niet langer afdoende in onze huidige maatschappij. De problematiek waarvoor we staan, is te complex om op te lossen door een enkele organisatie of een enkel individu. Ecosystemen bieden een platform om met deze complexiteit om te gaan ervan uitgaande dat we de diversiteit van het ecosysteem kunnen benutten. Rolf van Haren, oprichter van The Upgrade Society, geeft ons in dit opzicht als les mee dat elke partner in het ecosysteem, afhankelijk van zijn of haar referentiekader, complexe uitdagingen op een andere manier bekijkt en ervaart en er een eigen betekenis aan geeft.
Omgaan met diversiteit en complexiteit vraagt een hoge mate van zelfsturing.
Als je deel uitmaakt van een ecosysteem is het belangrijk om je hiervan bewust te zijn, tijd en energie te steken in het begrijpen van je eigen beelden en die van de andere partners. Het gesprek hierover aangaan is cruciaal; niet om je uiteindelijk te conformeren aan een bepaald beeld maar om elkaar te begrijpen en juist de diversiteit in de beelden te behouden. Want het is deze diversiteit die leidt tot oplossingen voor complexe problemen. Omgaan met diversiteit en complexiteit vraagt een hoge mate van zelfsturing van het individu binnen het ecosysteem.
1 + 2 + 3?
Wat bovenstaande lessen aan elkaar verbindt is het belang van eigenaarschap. In alle sectoren nemen ecosystemen een steeds belangrijkere plek in; deze ecosystemen zijn vaak gericht op grote maatschappelijke transities. Het succes van deze ecosystemen begint bij ons! Mensen die vanuit een authentieke drive samenwerken aan een gezamenlijke missie, die verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen succes en bereid zijn om zichzelf te doorgronden en ook in de voetsporen van anderen te lopen ten behoeve van hun zoektocht naar oplossingen.
Wil je meer weten? Sluit dan aan bij ons onderzoek naar deze onderwerpen en stuur een mail naar: dieudonnee.cobben@ou.nl of nadine.roijakkers@ou.nlNadine Roijakkers sprak haar oratie ‘Ecosystemen: samen, duurzaam, verbonden’ uit op vrijdag 10 juni 2022. In september volgt een artikel van haar hand naar aanleiding van deze oratie. De tekst kunt u HIER al downloaden
Ir. Dieudonnee Cobben is PhD Student Open Innovation Ecosystems aan de Open Universiteit Nederland.
Prof. Dr. Nadine Roijakkers is directeur van het Expertisecentrum Onderwijs & Hoogleraar Open Innovatie aan de Open Universiteit Nederland.
