Iedereen kijkt reikhalzend uit naar het bij voorbaat al legendarische 5G-netwerk; dat gaat een nieuwe digitale revolutie ontketenen. Op welke frequentie 5G zal draaien is wereldwijd een uitgemaakte zaak. Behalve in Nederland ... Met dank aan Defensie.
Beeld: Dreamstime
Zijn er voor het huidige 4G-netwerk wereldwijd 43 banden in gebruik, voor 5G hopen producenten van zendmaterieel en smartphones en telecomaanbieders vurig op een beperkter aantal. “Er is nu wel veel meer samenwerking bij de keuze van de frequentie, maar dat neemt niet weg dat elk land zo zijn eigen uitdagingen heeft”, zegt Peter Baltus, hoogleraar mixed signal microelectronics in Eindhoven.
De komst van 5G wordt gezien als de start van een nieuwe digitale revolutie: het nieuwe netwerk zal het ontstaan van een internet of things (IoT) onvoorstelbaar versnellen en heel groot maken. De stormachtige ontwikkeling van dat internet wordt nog eens extra aangeblazen door nieuwe virtual reality-toepassingen, drones en kunstmatige intelligentie.
Leveringszekerheid van stroom wordt steeds belangrijker, zo niet een zaak van leven of dood. Cloudservices verbruiken heel veel energie en zijn na plotselinge uitval extra lastig weer op gang te brengen. De functies die in het IoT op het spel staan, zullen van vitaal belang zijn. “Dat de diepvries uitvalt, is vervelend, maar dat een door het internet bestuurde auto uitvalt, is levensgevaarlijk”, aldus Baltus.
Dankzij zijn enorme snelheid en capaciteit maakt 5G diensten mogelijk waarvoor nu nog eigenstandige netwerken in de lucht moeten worden gehouden. Denk aan portofoonverkeer bij evenementen, beveiliging en mediatoepassingen, smart farming door middel van drones, medische onderzoeken en behandelingen op afstand, inspecties op afstand en last but not least zelfrijdende auto’s. Niet alleen heel handig, maar ook verstandig vanuit milieuoogpunt, want de diensten maken veel voertuigbewegingen overbodig. En zonder twijfel opent 5G perspectieven waarbij we ons anno 2018 nog geen voorstelling kunnen maken. 5G heeft de toekomst, daar is iedereen het over eens.
Drie banden
Voor het 5G-netwerk komen drie frequenties in aanmerking: de 700 mHz-band, de 3,5 gHz-band en de 26 gHz-band. Elke band heeft zo z’n voor- en nadelen. Door de vrij ‘smalle’ 700 mHz-band zijn geen mega-hoeveelheden data heen te sturen, maar er is wel gemakkelijk een landelijk dekkend netwerk mee te maken. De 26 gHz-band daarentegen kan heel veel data verstouwen maar heeft geen sterk bereik; het signaal komt bijvoorbeeld maar moeilijk door muren heen. De 3,5 gHz-band heeft het beste van de eerste twee frequenties, en geen nadelen.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de grote jongens in de industrie voor zendmaterieel, zoals Huawei en Nokia, en de producenten van smartphones al aan het standaardiseren zijn op de 3,5 gHz-band. En ook ‘Brussel’ ziet die frequentie als het meest geschikt, maar het is vooralsnog de vraag of het Nederlandse Agentschap Telecom die band kan vrijgeven voor 5G.
Grote oren
Het Friese gehucht Burum huisvest, behalve 600 zielen, sinds 2005 elf schotels met een doorsnee van elf tot achttien meter en vier zogenaamde wafelijzers. De Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) en de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) gebruiken de ‘grote oren van Burum’ voor het onderscheppen van satellietcommunicatie. De 3,5 gHz-band wordt boven de lijn Amsterdam-Zwolle bezet door dit station. In deze helft van Nederland is mobiele communicatie door derden op deze frequentie streng verboden. Onder die lijn is de band in gebruik bij enkele tientallen vergunninghouders. Die vergunninghouders zouden moeten uitwijken naar een andere frequentie: dat kan het Agentschap Telecom redelijk gemakkelijk voor elkaar krijgen, maar Defensie bewegen tot verhuizing is andere koek. “Militairen hebben niet de reputatie om op te geven.” aldus Baltus, “En dat de nationale veiligheid in het geding is, maakt die vasthoudendheid alleen maar groter.”
Defensie zal ook last krijgen van de 5G-veiling in Duitsland
De telecomsector wordt ongeduldig, want de verwachting is dat de 5G al van start gaat in 2020. De Olympische Spelen in Tokio zouden een mooie gelegenheid zijn om de technologie ten doop te houden. Joost Farwerck, COO bij KPN, toonde zich bij een recente hoorzitting van de Tweede Kamer ontevreden over het tempo van de overheid en de mate van overleg met de sector, in het bijzonder van de zijde van de twee verantwoordelijke ministeries, Defensie en EZK. De twee zouden bovendien ook onderling maar mondjesmaat communiceren over 5G.
Eben Albertyn, executive director technology van concullega VodafoneZiggo waarschuwde bij dezelfde gelegenheid voor het verlies van de toppositie van Nederland qua mobiele connectiviteit. Spanje, Portugal, Duitsland, Engeland, de VS en veel landen in Azië zijn al verder met de voorbereidselen voor 5G, zo onderstreepte Albertyn. “Er moet nog dit jaar uitgebreid worden getest in Nederland, willen we die achterstand inlopen.”
“Het punt is dat we al geruime tijd geleden hebben aangegeven dat 5G in de knel dreigt te komen”, zegt KPN-woordvoerder Stijn Wesselink. “Wij willen het nu niet meer over het probleem hebben, maar over een oplossing. De sector moet op tijd weten waar ze aan toe is, want de implementatie van 5G vergt nogal wat technische voorbereidingen.” Ter illustratie: er zijn 160.000 antennes nodig voor een landelijk dekkend netwerk.
Alpen
De grote vraag is: waar moet Defensie – preciezer gezegd de Joint Sigint and Cyber Unit – heen, als het plaats moet maken voor civiel gebruik? Gerard Luursema, directeur van het satellietstation, benadrukte bij de hoorzitting dat de satellieten die nu verbonden zijn met Burum nog tot 2026 rendabel zijn en niet even naar de aarde kunnen worden gehaald om eraan te sleutelen. Het station dan maar verplaatsen, bijvoorbeeld ver weg in de Noordzee, is geen oplossing want daar zal het verkeer te veel verstoord worden door marien radioverkeer.
In de Italiaanse Alpen staat een tweede station, mooi door hoge bergen afgeschermd van storingsbronnen in de omgeving. Daarheen verhuizen is een mogelijkheid die het onderzoeken waard is, maar daar is wel Europese eensgezindheid voor nodig. In 2011 is overigens nog onderzoek gedaan of een muur rond het Burumse schotelpark het verkeer kan afschermen, maar die optie bleek haalbaar noch effectief.
Verhuizen naar een andere frequentie lijkt een voor de hand liggende oplossing, maar is geen sinecure. Het Agentschap Telecom heeft de 3,5 gHz-band in 2011 in een veiling verkocht aan Defensie. De koper heeft het recht de band tot 2026 te gebruiken. “Toentertijd was er geen belangstelling voor die frequentie bij marktpartijen”, aldus directeur Peter Spijkerman van het agentschap tijdens de hoorzitting. “Defensie is in de niche gesprongen. Je kunt nu moeilijk verlangen dat de koper die band zomaar weer inlevert. Het gaat ook om investeringszekerheid voor de koper. We moeten elkaar niet gek maken. Ik zou willen zeggen: wees niet te veeleisend.”
Precair
De ministeries van Defensie, Justitie en Veiligheid, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Economische Zaken en Klimaat hebben de koppen bij elkaar gestoken om zich te beraden op de vraag of en, zo ja, hoe de 3,5 gHz-band kan worden vrijgemaakt voor civiele telecommunicatie. Een precair onderzoek, want het gaat om het werk van inlichtingendiensten met alle geheime aspecten van dien. Staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken heeft de Kamer onlangs gemeld dat eind dit jaar (later dan aanvankelijk was beloofd) ‘oplossingsrichtingen’ zullen worden gepresenteerd.
Toon Norp, senior business consultant bij TNO is betrokken bij dat onderzoek. “Er wordt gekeken of er echt niet een mouw aan te passen is. Heeft Defensie wel echt de hele frequentieband nodig of is gedeeld gebruik een mogelijkheid? Het gaat om het werk van geheime diensten en het zit een beetje in de aard van het beestje om niet scheutig te zijn met informatie daarover.” Norp kan één ding wel met zekerheid zeggen: op de lange termijn zal de 3,5 gHz-band niet werken voor Defensie. Het geval wil dat Duitsland deze frequentie begin 2019 veilt onder 5G-partijen. “Het is zeer denkbaar dat er aan de Duitse grens een basisstation komt voor het 5G-netwerk. Burum zal dat gaan merken in de vorm van interferentie.” Storing met andere woorden.
Op 25 mei lichtte Keijzer een tipje van de sluier op in een Kamerbrief, waarin ze ‘de oplossingsrichtingen’ presenteerde: frequentieseparatie, waarbij een deel van de band vrijkomt voor 5G; nieuwe ‘interceptieconcepten’ met behulp van geavanceerde antennetechnologie; verplaatsing van satellietinterceptie in de 3,5 GHz-band naar elders; License Shared Access (LSA)-technologie op basis van meteorologische gegevens die gelijktijdig gebruik mogelijk maakt; en ten slotte nieuwe 5G-antennetechnieken. De resultaten zijn pas eind dit jaar te verwachten. Punt is dat de materie omgeven wordt door geheimzinnigheid en dat maakt zowel een onderlinge afweging als een publiek debat erover erg lastig.
5Groningen
Niet ver van Burum worden 5G-toepassingen al getest. Het aardbevingsgebied in Groningen fungeert als proeftuin in het zogenaamde 5Groningen-project, een samenwerking tussen Huawei, KPN en T-Mobile onder leiding van de Economic Board Groningen. Ultra low latency is een van de sterke punten van 5G: de vertraging waarmee de informatie aankomt is minimaal en benadert realtime zeer dicht. Dat maakt bijzondere toepassingen mogelijk die zeker voor rurale gebieden van levensbelang kunnen zijn. Een haarscherp beeld dat praktisch realtime kan worden doorgezonden, stelt bijvoorbeeld een arts in staat om zijn werk op afstand te doen.
Voor de 5Groningen-pilot worden de 700 mHz- en de 26 gHz-frequentie gebruikt. Om de maximale snelheid te testen, zou eigenlijk ook de 3,4 gHz-band beschikbaar moeten komen. Maar een Kamermotie die daarvoor pleitte, is door het kabinet ontraden. Reden: Burum moet ongestoord zijn werk kunnen blijven doen.
Field labs
KPN kondigde medio april aan dat het bedrijf samen met technologiepartners in de loop van dit jaar de mogelijkheden van 5G gaat beproeven in vier zogenaamde field labs. Daarvoor maken ze gebruik van het 4G-netwerk, in combinatie met bijgeplaatste antennes.
Bij de Johan Cruijff ArenA in Amsterdam gaat een proef van start met crowd management. Op een boerderij in het Drentse Valthermond wordt realtime data-analyse ingezet om precisielandbouw een grote stap verder te helpen. In de Rotterdamse haven wordt samen met Huawei geëxperimenteerd met ‘slicing’. Dat is het afschermen van een virtueel mobiel netwerk van het overige verkeer en wel zo dat logistieke processen ter plekke verzekerd zijn van een ongestoord functionerend netwerk. Het vierde field lab betreft een proef op snelwegen rond Helmond met auto’s die met elkaar en met matrixborden communiceren; een voorproefje van de zelfrijdende auto.
Dit verhaal is te vinden in iBestuur magazine 27. Download hier
Reikhalzend ? voor heel veel mensen is de komst van 5G iets wat het van boven af wordt opgelegd en geen zegen inhoud, dit omdat ze hooggevoelig zijn voor straling en beseffen dat er enorme consequenties zijn aan de vergroting van 4G naar 5G. Ook veel wetenschappers luiden inmiddels de noodklok omdat het natuurlijk leven door de zware straling serieus in gevaar komt zoals dat nu ook al is met de bijen en insecten die in de buurt van de masten het loodje leggen en in de war raken. Dan hebben we de vele ziekten die in klusters rond de masten worden gesignaleerd. Vormen van kanker, hersen tumoren leukemie , huidkanker en depressies stress angsten benauwdheid, wegens de magnetron effecten die de staling heeft. Nu met de komst van 5G zullen mensen geen keuze meer hebben en doorlopend worden bestraald en in die staring zit de surveillance die we zullen krijgen, de controle en de informatie die zwaar onderschat wordt. Mensen die nadenken beseffen het enorme gevaar van deze situatie allang en kennen de boeken avn Orwel en Huxley maar al te goed. het blootstellen aan doorloipende straling wordt ook erkend als gevaarlijk door TNO, en ik vind het bizar dat dit gewoon wordt genegeerd om dat enkele hollebolle bovenbazen de dollartekens niet kunnen weerstaan. Over de rug van de mensen die hun hersens nog niet hebben laten aanbranden, en over de rug van de natuur wordt de hitzige media deelgenoot en medeplichtig aan deze dodelijke hype. We hebben nog niks geleerd blijkt wel weer, sinds het roken en de asbest, alleen is dit vele malen gevaarlijker. Het net sluit zich rond ons en we zijn te sturen met een stoor wifi, en kunne dan geen kant meer uit. Varklens in kooien hebben meer vrijheid straks. Genoeg over te vinden verder, en enkele gemeentes gebruiken iets van het resterende verstand wat nog op deze wereld aanwezig is. En verder is de complete vrijheid om te kunnen kiezen ook weg met de komst van 5G. ik ben verplicht om mee te “roken“straks, ach so wat het individu doet er immers niks toe , nietwaar. lees en weet! en denk eens echt na zou ik willen zeggen, wat je mensen aandoet en oplegt omdat het egoistme zo groot is geworden dat het je niks meer kan schelen wie eronder lijdt, als jij maar snel kan gamen.