Het BIT moet door de Kamer worden afgeschermd tegen de pogingen om dat instituut een kopje kleiner te maken.
Het was een ongemakkelijk moment deze week bij het overleg van een commissie van de Tweede Kamer met minister Carla Schouten over de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA). Kamerleden wilden van de minister weten hoe het mogelijk is dat twee verschillende adviesorganen van de overheid zo’n verschillende analyse maakten van de situatie bij de zwaar onder vuur liggende organisatie. De Auditdienst Rijk (ADR) zegt immers in een voortgangsrapportage over de het toekomstplan NVWA 2020 en het daarmee samenhangende ICT-systeem Inspect: “Het volledig en goed invoeren van uniform werken en het volledig en goed invoeren van Inspect verloopt conform de nieuwe planning.” Dat terwijl het Bureau ICT Toetsing (BIT) in een rapport datzelfde Inspect bij de knieën heeft afgezaagd met het dringende advies aan de minister om het z.s.m. mee te geven aan de vuilnisman; een advies dat ze inmiddels ook heeft opgevolgd.
Ze neemt een verlies van 60 miljoen om te voorkomen dat de schade – zoals het BIT voorziet – gaat oplopen tot een veelvoud van dat bedrag. De minister volstond met de vaststelling dat het om adviezen van twee ‘externe organisaties’ gaat die ieder hun eigen werkwijze hebben, maar dat zij als verantwoordelijke voor de NVWA al bij haar aantreden meteen is gaan uitzoeken hoe het daar staat met de planning, ambities en pretenties. De Kamer nam er genoegen mee, terwijl het interessant is om juist de verschillen in werkwijze tussen ADR en BIT eens onder de loep te nemen. Van welk soort aanpak hebben falende ambtenaren het meest te vrezen bijvoorbeeld?
Het rapport van het BIT, vorig jaar afgedwongen door een motie van de kamerleden Geurts en Lodders, schetst hoe de ambtelijke leiding van de ‘fusieorganisatie NVWA’, zoals de minister de organisatie noemt, zich heeft vertild aan de ICT-opgave. Het lijkt niet uitgesloten dat daar moet zijn gedacht dat de ICT wel eens het bindende element zou kunnen zijn voor de door toedoen van de politiek bij elkaar gepoetste voormalig zelfstandige inspectiediensten. Een traditionele denkfout die ook elders bij de overheid al de nodige schade heeft aangericht.
En er is natuurlijk ook altijd de verleiding van de voorgespiegelde inverdieneffecten. Het programma NVWA 2020 zegt daarover: “Vanaf 2020 beoogt de NVWA door meer risicogericht te werken en verbeterde geautomatiseerde ondersteuning een jaarlijkse besparing van 7,2 miljoen te realiseren”. Interessant is ook de rol van de leveranciers bij het mislukte Inspect . Zo is onduidelijk waarom (de tekst is hier gewijzigd)1 is besloten om voor het maken van inspectielijsten en het configureren van processen niet langer gebruik te maken van de standaard modelleeromgeving van Blueriq (de softwarebasis van Inspect), waardoor allerlei functionaliteit apart moest worden ontwikkeld. Welke belangen speelden daar en wie had daar regie op? Het BIT geeft op zijn eigen manier een oordeel over het IT-management bij de NVWA met het advies om “de inspecteur-generaal van de NVWA te laten investeren in het intern aantrekken van stevige IT-deskundigheid, zodat de NVWA in de toekomst beter voorbereid is op het digitaliseringsvraagstuk waar zij voor staat”. Wat zou u doen als een zo’n rapportcijfer kreeg?
Komend najaar komt de minister – na een periode van bezinning en ongetwijfeld intern puinruimen bij de NVWA – met haar voorstellen hoe het nu verder moet met de IT bij de NVWA. En nu maar hopen dat de Tweede Kamer zelf niet vergeet dat zonder die motie van Lodders en Geurts er helemaal geen BIT-rapport zou zijn geweest! Het BIT is een wapen dat de Tweede Kamer zich niet moet laten afpakken door staatssecretaris Knops en de ambtelijke staven die zagen aan de stoelpoten van ‘lastpak’ het BIT en volstrekt ten onrechte beweren dat het bureau wel kan worden vervangen door een door hen zelf gerund collectief . De overheids ICT heeft er recht op om kritisch en onafhankelijk te worden gevolgd en beoordeeld. En het BIT moet door de Tweede Kamer worden afgeschermd tegen de pogingen om dat instituut een kopje kleiner te maken.
1 Aangepast: op 7 mei is de tekst aangepast. De zinsnede: – op gezag van CGI – is hier verwijderd omdat dit niet op gezag van CGI is gebeurd maar op gezag van de projectleiding!
