De olietanker en de speedboot

In de gesprekken die we momenteel voeren met De Werkmaatschappij, waar we als programma Ambtenaar 2.0 nu onder vallen, kregen we onder andere als reactie dat innovatie wordt gezien als een luxe (niet passend in tijden van bezuinigingen dus) en dat vernieuwingen een onderdeel moeten zijn van bestaande processen en projecten. Kortom: innovatie moet op de werkvloer liggen, niet van buitenaf komen.

Voor een groot gedeelte kan ik daar in meegaan. Er zijn nog heel wat mogelijkheden om verbeteringen door te voeren bij organisaties en veel ambtenaren (en ambtenaren 2.0) zijn daar ook mee bezig. Dat innovatieve vermogen kan nog worden versterkt door als organisaties bij elkaar te kijken en ideeën uit te wisselen. Dat is geen luxe, maar juist een broodnodige manier om met minder geld meer te doen.

Heeft de directie van De Werkmaatschappij dus gelijk? Is het voldoende om kritisch naar je eigen proces te kijken en met een schuin oog je buurgemeente in de gaten te houden? Ik vraag het me af. Zou Pleio in zo’n omgeving zijn ontstaan? Met ruim 60.000 gebruikers en ruim 6000 samenwerkgroepen heeft Pleio het innovatieve vermogen van de overheid versterkt, maar het is geen product van een ict-afdeling.

Innovatie in processen is belangrijk (ik noemde eerder al het voorbeeld van Tynaarlo), maar dat is niet het enige. Soms gaan innovaties over grenzen van organisaties heen. Soms is er kruisbestuiving nodig vanuit een andere context of een ander land. Soms zijn er belemmeringen in de bestaande situatie die inbreng van buiten nodig hebben. Soms is het nodig actief mensen bij elkaar te brengen. En zo voort.

Ofwel: vaak lukt innovatie binnen organisaties, maar soms is er iets extra’s nodig. Wie zorgt er voor dat extra’s?

Vanmorgen was ik bij een bijeenkomst over flexibel werk bij de overheid. Ik heb over dat onderwerp enige tijd terug ook een visie neergezet. Het viel me op hoe moeilijk het voor de direct betrokkenen was om een echte stap vooruit te zetten, om los te komen van de bestaande situatie. Ik heb veel vertrouwen in de projectleider, maar om een echte stap vooruit te zetten is iets anders nodig.

Voor de organisatie van innovatie wordt vaak de metafoor genoemd van de olietanker en de speedboot. De olietanker heeft massa en een grote waterverplaatsing, maar is moeilijk bij te sturen. Om op zoek te gaan naar innovatie zijn losse speedbootjes nodig die snel en wendbaar zijn. Veel organisaties besteden daar standaard een deel van hun vermogen aan. Zie ook deze blog van Danny Mekic.

Vanmorgen heb ik de olietanker gezien die probeert bij te sturen. Dat gaat behoedzaam en in kleine stapjes. Het gaat zeker, maar langzaam. Veranderingen in de buitenwereld gaan vaak sneller dan dat. Daarvoor zijn de speedbootjes. Pleio is zo’n speedboot. Flexibel werken kan zo’n speedboot gebruiken. En zo zijn er meer. De overheid heeft speedbootjes nodig om vooruit te komen, om aansluiting te houden bij de samenleving.

Dus wat zijn de speedbootjes van de overheid? Ken jij ze?