De robots komen eraan!

Beeld: Seger van Wijk / Cliffhanger Visuals

“Robots zijn goedkoop, snel, nooit ziek, werken 24 uur per dag, vragen nooit om loonsverhogingen, worden niet vertegenwoordigd door vakbonden en staken niet. Voor een aanzienlijk deel van de bestaande banen zijn zij daardoor in staat om werknemers te vervangen”, zei minister Asscher van Sociale Zaken eind september op een congres over robotisering. Al in 1930 verwoordde Keynes deze angst voor technologische werkeloosheid. Is het realistisch of overdreven te denken dat technologie sneller banen doet verdwijnen dan dat we in de veranderde wereld nieuwe arbeidsplekken kunnen creëren? Bij Apple-leverancier Foxconn in China staken goedkope productiekrachten voor méér arbeidsuren, nu robots ervoor gezorgd hebben dat ze steeds minder lucratieve overuren kunnen draaien.

Doemscenario’s

Moeten alle taxi- en buschauffeurs of treinmachinisten zich gaan omscholen als we over twintig jaar allemaal in zelfrijdende auto’s de weg op gaan? Misschien kunnen we eindelijk de kosten van onze zorg naar beneden brengen als we geen extra handen, maar juist meer koud staal aan het bed hebben staan als zorgrobots de zorg voor patiënten overnemen. In het Europese project ‘Robot companions for citizens’ wordt gewerkt aan menselijke robots die de mantelzorg aan ouderen en patiënten gaan geven. En bye bye barista, en hello Espress-robot in de hipster coffeebars. En wat te denken van tEODor, een robot in dienst bij de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD). Deze man of steel wordt ingezet bij het onschadelijk maken van berm- en autobommen.

De lijst met banen die op de tocht lijken te staan groeit gestaag. Carl Benedikt Frey en Michael Osborne van de Universiteit van Oxford schetsen het doemscenario dat bijna de helft van onze huidige banen binnen twintig jaar te vervangen is door digitale technologie. Verdwijnende banen door modernisering is natuurlijk geen nieuw probleem. De afgelopen eeuwen bestonden er talloze beroepen die in onze tijd al lang niet meer bestaan. Door de huidige technologische ontwikkelingen van computers en internet gaan deze veranderingen tegenwoordig wel razendsnel. Een groot gedeelte van de huidige scholieren en studenten wordt opgeleid voor banen die over tien à twintig jaar niet eens meer bestaan. Komen er ook deze keer wel weer nieuwe banen voor in de plaats?

Meer welvaart

Marieke Blom van het Economisch Bureau van de ING gelooft niet in het geschetste doemscenario. Arbeidsbesparende technologie – robots – levert volgens haar onderzoek juist extra productiviteit en hogere welvaart op. Volgens Blom zorgen specifieke kenmerken van de Nederlandse economie ervoor dat robots juist als een kans gezien moeten worden omdat ze leiden tot hogere welvaart en juist meer nieuwe en ándere banen. Voor de open economie van Nederland – uitermate gericht op export – is het gunstig als we producten tegen lagere kosten kunnen (blijven) produceren, volgens de ING. Zo blijft onze export concurrerend binnen de EU en daarbuiten.

De vraag is hoe we de kansen kunnen grijpen die dankzij de robots ontstaan

Deze andere werkelijkheid eist nieuwe vaardigheden en flexibiliteit. En ook daar staan we als Nederlanders bekend om. ING onderzocht hoe Nederlanders zelf de kans inschatten dat hun werk door robots wordt vervangen. De meeste mensen zien technologie als positief (36 procent) of neutraal (38 procent) voor hun kansen op de arbeidsmarkt. Eén op de vier ziet technologie juist als negatief voor hun eigen kansen. En dat is toch heel wat positiever dan de 47 procent waar Frey en Osborne voor vrezen. Blom: “De vraag die Nederland verder helpt is niet hoe we ons moeten ontwikkelen ondanks de opkomst van robots, maar hoe we de kansen kunnen grijpen die voor ons land dankzij de robots ontstaan.”

Metgezel

De Britse minister van OCW David Willets is het in grote lijnen eens met de bevindingen die de ING in haar rapport presenteerde. Tijdens het congres The Rise of Robots gaf hij aan dat hij denkt dat er inderdaad banen verloren zullen gaan. Maar hij benadrukte dat de arbeidsmarkt juist verandert en er op andere plekken weer andere en nieuwe banen ontstaan. In tegenstelling tot Asscher die vooral vreest dat ‘lagelonenbanen’ zullen verdwijnen, zijn het volgens Willets juist de hooggeschoolde werkers die moeten vrezen voor het verlies van hun baan. “Het is makkelijker robots cognitieve zaken als accountancy en dergelijke aan te leren, dan om een bejaarde een kopje thee in te schenken”, aldus Willets. Blom raadt ons aan de robot te zien als metgezel en niet als vijand. Maar misschien hoeven we hen voorlopig nog niet te leren de geraniums water te geven.