Bij de overheid gaat meer dan 40 procent binnen 3 jaar met pensioen. Binnen 5 jaar is de uitstroom van oudere medewerkers bijna 60 procent, waarvan de grootste groep de ICT-professionals betreft. Waardevolle ICT-kennis en -ervaring verlaat in korte tijd de overheid. Maak de informatievoorziening toekomstbestendig!
Overheidsorganisaties verwachten komende jaren een grote uitstroom van oudere medewerkers. Meer dan 40 procent gaat binnen 3 jaar met pensioen. Binnen 5 jaar is de uitstroom van oudere medewerkers bijna 60 procent, waarvan de grootste groep de ICT-professionals betreft. Waardevolle ICT-kennis en -ervaring verlaat in korte tijd de overheid.
ICT’ers met carrière start in de tachtiger jaren gaan komende jaren met pensioen. Zelf maak ik ook deel uit van de bevoorrechte generatie die de opkomst en snelle ontwikkeling van de ICT mochten meemaken. Het begon met het ontwikkelen van transactiesystemen op mainframecomputers in COBOL-programmeertaal. De domme terminal maakte daarna plaats voor de personal computer, waardoor de automatisering zich ontwikkelde in alle lagen van de organisatie. De komst van het internet zorgde voor een versnelling en verspreiding binnen de samenleving. Dankzij cloud- en mobiele technologie kunnen mensen onafhankelijk van plaats en tijd communiceren en samenwerken. En de ontwikkelingen staan niet stil: de samenleving verandert onverminderd in rap tempo, mede als gevolg van voortschrijdende digitalisering.
Technologische innovatie en nieuw beleid hebben geleid tot een groot aantal nieuwe systemen, die er veelal in aanvulling op de bestaande systemen zijn gekomen. In de praktijk is het lastig gebleken de oude systemen te vervangen door nieuwe technologie. De voorkant is vernieuwd, maar de achterkant bevat nog verouderde software die uitgefaseerd moet worden. Het gaat hierbij veelal om de transactiesystemen die in de tachtiger en negentiger jaren zijn ontwikkeld en gebaseerd zijn op oude ontwikkeltalen. De kennis van deze talen en systemen is schaars en veelal slechts aanwezig bij de medewerkers die de komende jaren vertrekken. De oude systemen bij overheidsorganisaties, zoals het UWV, de SVB en de Belastingdienst, moeten dus ook met pensioen. Binnen nu en vijf jaar moeten ze gemoderniseerd zijn op basis van moderne technologie. Hierbij kan worden gedacht aan het vervangen van maatwerk door standaard low code technologie: een platform voor modellering van de business en geautomatiseerde productie van de software. Binnen de overheid kan ook winst worden behaald door het elimineren van redundante gegevensverwerking.
Overheden kunnen een innovatieve werkomgeving bieden met een maatschappelijke opgave.
Rabobank en ING waarschuwen in hun thema updates dat er onvoldoende ICT’ers zijn om digitale ambities bedrijven en organisaties te realiseren. Er is sprake van een groeivertraging, met name door het personeelstekort, maar tegelijkertijd blijft de vraag naar technologie en advies op een hoog peil. De capaciteit ontbreekt om op korte termijn aan de groeiende vraag te voldoen. Op basis daarvan stelt Rabobank de groeiverwachting 2 procent neerwaarts bij. De Belastingdienst luidde recent al de noodklok over het tekort aan ICT’ers. Als gevolg van een groter dan voorziene uitstroom is de Belastingdienst de komende jaren naar verwachting niet in staat om alle beleidsopgaven die de Belastingdienst heeft te realiseren, zoals modernisering en verbetering van de informatievoorziening.
Overheidsorganisaties staan de komende vijf jaar voor de taak om hun informatievoorziening toekomstbestendig te maken. Dit begint met het oppakken van kennisbeheer en tijdige overdracht van kennis van vertrekkende medewerkers naar de jongere generatie. De volgende prioriteit is het behouden en binden van de eigen medewerkers, door het bieden van ontwikkelingsmogelijkheden en een marktconform salaris. Daarnaast moeten overheden structureel nieuw personeel blijven werven en daarbij in aantrekkingskracht wedijveren met bedrijven. Overheidsorganisaties leunen steeds sterker op ICT. Overheden kunnen een innovatieve werkomgeving bieden met een maatschappelijke opgave. De techniek vormt niet langer een belemmering. Behoud en werven van personeel is de sleutel voor toekomstbestendige ICT die meegroeit met maatschappelijke en technologische ontwikkelingen.
Jan Willem Boissevain is business consultant bij DiVetro
Veel informatiesystemen van de overheid vinden – wat betreft de architectuur en het ontwerp -hun oorsprong eind van de vorige eeuw, toen processen in een analoge wereld nog centraal stonden. Data waren slechts content binnen applicaties. Het waren mensen die de applicaties gebruikten; mensen die de data in en uit applicaties haalden waarvoor zij speciaal waren opgeleid. Lang nog niet alles was ook al gedigitaliseerd. Sindsdien is er veel veranderd in zowel de techniek, de wijze van ontwerpen, als de digitale mogelijkheden. Vaak zo fundamenteel veranderd, dat het gerechtvaardigd is om grondig terug naar de tekentafel te gaan. Het is tijd voor een toekomstbeeld dat ons bevrijdt van alle historie, legacy en vast lopende systemen. Een toekomst die we vandaag moeten laten beginnen. We zullen wel moeten, want we moeten roeien met de riemen die we hebben. Een vergrijsde arbeidspopulatie, geleid door veelal digibete bestuurders, zelf opgeleid voor het top down leiden van organisaties vanuit een controle paradigma, moet zich in de kortst mogelijke tijd verstaan met een tijd die is gericht op samenwerking over organisaties heen. Laten we daarom insteken op een ‘toekomstbeeld’ dat niet langer uitgaat van de verouderde lineair noties van IST en SOLL, van migratie en transitie. Wensdenken heeft slechts zin als je alle variabelen voor je toekomst kent, als je daar ook enigszins controle op kunt uitoefenen en als die variabelen in de tijd niet al te veel veranderen. Zolang dat zo is, dan kun je nog proberen om assets en resources optimaal alloceren om een Visie te organiseren. Zo niet, dan zul je moeten accepteren dat het datalandschap van de Staat, net als het Internet zelve, een constellatie is van levende ecosystemen. Een cluster van Data Ruimten. Gehost op ten minste vier Shared Service Centra, aangevuld met allerlei (virtuele) datacentra, met allemaal weer hun eigen datatoeleveringsketens en lokale oplossingen. Het gaat allang niet meer om de infrastructuur!
Gelukkig is Noodaak de moeder van alle inventiviteit en wij staan voor Noodzaak.
De noodzaak tot samenwerken over organisaties heen, noopt tot data delen.
De noodzaak tot databeveiliging dwingt tot het organiseren van datasoevereiniteit.
De noodzaak van transparantie onder vigerende wet- en regelgeving, zoals de Wet Open Overheid (WOO) en een vloedgolf aan EU regelgeving dwingt tot het inzetten op Trust en Governance raamwerken, tot het opzetten van Datagovernance structuren en tot het inrichten van real-time auditing en monitoring systemen. De noodzaak om dit allemaal te doen in een perfecte storm van geopolitieke, energie-technische, klimatologische en demografische verandering, dwingt tot omdenken. De techniek is er allang klaar voor, ook met terugwerkende kracht.