De vier politiek-bestuurlijke interventies in de NDS
Op 3 september vond in de Commissie Digitale Zaken de technische briefing plaats over de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS). Centrale boodschap aan de politiek: overheden gaan nauw samenwerken aan collectieve oplossingen, de inzet van standaarden wordt minder vrijblijvend en er komt een overheidsbrede strategie van inkopen. Een uitvoeringsplan is in de maak.
Echt hoog op de agenda stond de technische briefing over de NDS niet bij veel commissieleden, slechts drie Kamerleden gaven acte de présence: Jan Valize (PVV), Jesse Six Dijkstra (NSC) en Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA). De briefing werd verzorgd door Mark Vermeer (directeur Digitale Overheid bij BZK), Art de Blaauw (directeur CIO Rijk) en Nathan Ducastel (Voorzitter NDS-raad).
Interventie op het hoe
Ging het voorheen in digitaliseringsstrategieën voornamelijk over het “wat”, de NDS gaat vooral over het “hoe”, legde Vermeer de Kamerleden uit. Hij schetste vier politiek-bestuurlijke interventies:
- Versterking van het gebruik van standaarden. Kregen overheden de afgelopen jaren veel ruimte door het uitgangspunt “comply or explain”, met de invoering van de NDS worden organisaties meer aangezet om ontwikkelde standaarden over te nemen. Gewerkt wordt aan een uitbreiding van de bevoegdheden van bureau Forum Standaardisatie, vertelde Vermeer. Bezien wordt of Forum Standaardisatie een rol kan krijgen in de beoordeling van het wel/niet gebruik van standaarden.
- Ontwikkeling van collectieve oplossingen en bouwstenen, waarvan het gebruik dan ook verplicht wordt. Als voorbeeld noemde Vermeer het inloggen met DigiD. Maar er zijn nog meer van deze componenten die collectief verplicht ingevoerd kunnen worden, meldde hij. De overheid gaat dus minder steeds opnieuw het wiel uitvinden, want daarmee zij oplossingen niet inwisselbaar. Bovendien is het zaak de schaarse kennis goed in te zetten.
- Bundeling van inkoopkracht. Er wordt gewerkt aan een overheidsbrede strategie van inkopen. Doel is om de digitale onafhankelijkheid en weerbaarheid verhogen, vertelde Vermeer. Bij de nieuwe sourcingsstrategie wordt gekeken naar wat de overheid zelf kan en wat ze aan de markt willen overlaten. Daar is kennisdeling voor nodig en goede afspraken met IT-marktpartijen.
- Gezamenlijke implementatie van digitale wetgeving, en samen juridische knelpunten wegnemen, bijvoorbeeld als het gaat om het delen van data.
Ducastel benadrukte dat de NDS een gedragen strategie is. Alle overheidslagen, Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen ondersteunen de uitgangspunten. Ook als het gaat om de nieuwe inkoopstrategie. Ook de G4 erkennen dit en provincies, benadrukte hij. Het zal niet gemakkelijk zijn, maar de beweging is er.
Uitvoering en financiering
Kathmann is zoals altijd kritisch. Het gaat volgens haar nog te veel over erkennen, aanjagen en gezaghebbende commissies. Is bij de ontwikkeling van de NDS ook nagedacht over het instellen van een centrale Digitale Dienst, waarbij ze refereert aan de initiatiefnota die de Commissie in december 2024 op tafel legde? Dit moest een centrale organisatie worden die verantwoordelijk werd voor alle digitaliseringsprocessen van de overheid, zoals het ontwikkelen, beheren en ondersteunen van de generieke digitale infrastructuur.
Een echt antwoord krijgt ze niet, de ambtenaren kunnen ook geen politieke uitspraken doen in deze technische briefing. Ducastel wijst er wel op dat met de inrichting van het bestuurlijk overleg flinke winst is behaald op het gebied van digitalisering. ‘Als het gaat over volume en inkoopkracht gaat dit een gigantische power opleveren’, aldus de voorzitter van de nieuwe NDS-raad. En de druk zit er heus op, vult Vermeer aan. ‘Alle overheden beseffen dat deze onderwerpen de individuele organisaties boven het hoofd zijn gegroeid, die kun je niet meer afzonderlijk oplossen.’
Kathmann had graag wat tijdlijnen gezien en inzicht gekregen in de financiering van alle plannen. Daar zal ze nog even op moeten wachten. De ambtenaren konden nog geen concrete data noemen. Een NDS-uitvoeringsprogramma zou op ambtelijk niveau in concept klaar zijn. Hierin wordt per prioriteit een uitwerking gemaakt, waarbij digitale autonomie en weerbaarheid de hoogste prioriteit is toegekend. Op dit moment wordt gewerkt aan een investeringsagenda. Duidelijk is dat de huidige middelen onvoldoende toereikend zijn. Maar er wordt niet alleen gekeken naar extra uitgaven, maar ook naar waar winst behaald kan worden, bijvoorbeeld door gezamenlijke inkoop, stelt CIO Rijk Blaauw.
NDS-raad “met tanden”
Ducastel kon de politici melden dat op 2 september tijdens de iBestuur Conferentie de NDS-raad was ingesteld. Zes leden van dit onafhankelijk adviesorgaan zijn nauw betrokken bij de aanjaagteams. De adviezen gaan ook rechtstreeks naar het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO), vertelde hij.
Er klonken veel complimenten van de kant van de Kamer voor de samenstelling van deze raad. Kathmann wilde wel weten of die adviezen dan ook werden opgevolgd. Ze ziet graag een”raad met tanden”. Kon de Kamer daar inzicht in krijgen? Ducastel zou het meenemen in het overleg.
Kamerleden kunnen tot vrijdag 12:00 uur vragen indienden over de NDS.
Op 29 september staat de NDS op de agenda van de Kamercommissie Digitale Zaken.
Lees ook:
“De vier politiek-bestuurlijke interventies in de NDS ‘
Het leest als een kleine selectie van al hetgeen sinds 1984 is bedacht maar nooit serieus is geïmplementeerd.
Het meest navrante is nog wel ‘een centrale Digitale Dienst, een centrale organisatie die verantwoordelijk wordt voor alle digitaliseringsprocessen van de overheid, zoals het ontwikkelen, beheren en ondersteunen van de generieke digitale infrastructuur.’
Een soort ‘Rijks Computer Centrum’ dus. Wel een pakkende benaming eigenlijk. Toch?