Nederlandse overheden bereiden zich voor op een toekomst waarin grensoverschrijdende digitale gegevensdeling vanzelfsprekend is, bijvoorbeeld met de Europese Digitale Identiteitswallet (EDI-wallet). VNG Realisatie onderzoekt daarom, samen met RINIS, hoe lokale overheden simpel en veilig informatie kunnen delen met andere Europese overheden.
Onder meer vanwege de tientallen Europese verordeningen die voortvloeien uit de Digital Decade-strategie moeten overheden hun informatiesystemen moderniseren. De Europese Digitale Identiteitswallet (EDI-wallet) is daar een belangrijk voorbeeld van. Het is voor gemeenten een grote uitdaging om ervoor te zorgen dat gegevens van burgers veilig, betrouwbaar en efficiënt digitaal gedeeld kunnen worden tussen overheden, burgers en bedrijven uit verschillende landen, zo vertelt Thanim de Vries, manager digitale overheid & dienstverlening bij VNG Realisatie. ‘Inmiddels moeten er 27 Europese wetten geïmplementeerd worden waarbij gemeenten als bronhouder gegevens beschikbaar moeten stellen. Belangrijke voorbeelden zijn de eIDAS 2.0 verordening, die de Europese Digitale Identiteitswallet (EDI-wallet) regelt, en de Single Digital Gateway (SDG) verordening voor uitwisseling tussen overheden, waarvoor het Onze-Only Technical System (OOTS) wordt ontwikkeld.’
Projectathon
VNG Realisatie onderzocht de impact en ontwikkelde een plan om dit in samenhang te doen, zodat elke overheidsorganisatie dezelfde formats en standaarden, afspraken, eisen en randvoorwaarden gebruikt. Het sloeg de handen ineen met stichting RINIS, die samen met gemeenten Rijswijk en Rotterdam aan een oplossing werkten die onlangs in Brussel in de praktijk werd gebracht tijdens een zogeheten projectathon waarin werd geëxperimenteerd met de technische, organisatorische en juridische randvoorwaarden voor digitale gegevensuitwisseling via OOTS. Het doel was om een eenduidige, gestandaardiseerde aansluiting van Nederlandse overheidsgegevens op de Europese infrastructuur te vinden.
‘De afgevaardigden van VNG Realisatie lieten daar zien hoe gegevens vanuit een Nederlandse databron met de basisvoorziening OOTS via het Europese OOTS-netwerk werden opgehaald en vervolgens naar een Oostenrijkse applicatie werden verstuurd, aldus De Vries. De samenwerking tijdens het evenement met andere Europese landen bleek verrassend vruchtbaar. ‘Veel landen zaten met dezelfde vragen. Tijdens de projectathon konden we elkaar veel makkelijker en sneller vinden.’
Geslaagde beproeving
Gino Laan, directeur van Stichting RINIS, vertelt dat die beproeving goed geslaagd is. ‘We hebben er laten zien dat het systeem en de opzet ervan werkt en dat alles voldoet aan de beleidsmatige opzet. Het is nu vooral een kwestie van uitrollen: hoe meer organisaties erop aansluiten, hoe nuttiger de toepassing wordt.’ Hoe meer organisaties erop aansluiten, hoe nuttiger de toepassing wordt.’ Laan legt uit dat overheidsinstanties gewend zijn om zelf koppelingen te bouwen, maar dat er nu vanuit verschillende partijen een wens is om een federatief systeem op te zetten, waarin overheden met één aansluiting gegevens kunnen uitwisselen met meerdere partijen.
Maar de weg naar grootschalige implementatie van uniforme bronontsluiting is nog lang. De techniek werkt, maar het is nog wachten op de aansluiting van nieuwe organisaties. Dat komt deels door de financiering, maar ook doordat de meerwaarde voor individuele overheden nog niet altijd tastbaar is. Maar de opgave om gegevens beschikbaar te stellen raakt veel, zo vertelt de Vries. ‘We proberen eigenlijk een doorbraak te realiseren in het gegevensdelingslandschap. Dat is heel erg nodig, ook vanwege diverse maatschappelijke en politieke vraagstukken. Het vertrouwen In de overheid is historisch laag en dat komt onder andere doordat we onze informatiehuishouding en onze gegevensdeling niet op orde hebben. Wanneer dit betrouwbaarder, actueler en vooral sneller kan, kun je als overheid vertrouwen terugwinnen van de burger.’
De volgende stap
Na de zomer moet de beproeving worden opgeschaald. De bedoeling is om de uniforme bronontsluiting te gaan inzetten voor eIDAS-doeleinden. Daarmee zou het systeem niet alleen bruikbaar zijn voor Europese verplichtingen, maar ook voor nieuwe toepassingen rond digitale identiteit in Nederland zelf. Daarmee staat het OOTS op een kantelpunt. De Vries. ‘Eidas 2.0 klopt op onze deur, we bekijken nu met Binnenlandse Zaken hoe we deze showcase in de praktijk kunnen brengen. Binnen de onlangs gepubliceerde Nationale Digitaliseringstrategie (NDS) zijn diverse mogelijkheden om het aan op te hangen. Nu moeten we durven doorpakken.’
Het wachten is nu op bestuurlijke keuzes en op financiering, vult Laan aan. ‘De business case voor het OOTS is ongelooflijk makkelijk want het kan organisaties simpelweg enorm veel werk schelen. In mijn ogen kun je als overheid beter in één keer een goede interbestuurlijke aansluiting van systemen verzorgen dan elke keer weer opnieuw beginnen. Het is voor waterschappen en provincies net zo makkelijk om aan te sluiten als gemeenten en andere overheidsorganisaties.’
Lees meer:
