In zes jaar is een basissysteem voor kerntaken van de politie (handhaving en opsporing) nog niet voor één derde af. Voor de rest heeft de politie nog drie tot vijf jaar nodig. Als volgende maand een speciaal programma om de politie-ICT bij de tijd te brengen afloopt, wil de politie het op eigen houtje doen. SP en CDA in de Tweede Kamer hebben daarin geen enkel vertrouwen.
Dat basissysteem heet OPP (Operationeel Politie Proces) en moet de meer dan tien jaar oude Basisvoorziening Handhaving (BVH) en het recherchesysteem Summ-IT vervangen. In het Aanvalsprogramma Informatievoorziening Politie uit 2011 werd een geïntegreerd politiesysteem aangekondigd voor 2014. Dat werd echter uitgesteld. Anno 2017 zijn er twee kleine onderdelen klaar om te worden getest. Politiemedewerkers klagen intussen over het belabberde ICT-gereedschap, waarmee ze hun werk moeten doen.
Desondanks heeft demissionair minister Blok van Veiligheid en Justitie in september de Tweede Kamer laten weten dat de politiële informatievoorzieningsorganisatie, bestaande uit een beleidsdirectie en voor de uitvoering een Dienst Informatiemanagement en een Dienst ICT, heel wel in staat is de ICT zonder extra programma voor elkaar te krijgen.
“Onverantwoord”, zegt SP-kamerlid Ronald van Raak. “Zes jaar geleden werden grote problemen gesignaleerd en die zouden worden opgelost. Een van de argumenten voor een nationale politie was dat er één landelijke informatiehuishouding zou komen en de ICT-ellende tot het verleden ging behoren. Maar het merendeel van de problemen bestaat nog steeds.”
In een in september door zijn partij gehouden enquête gaf 77 procent van 1627 agenten aan dat de informatiesystemen niet op orde zijn. Van Raak vindt een parlementair onderzoek op zijn plaats. “Hoe kan het dat het zo slecht opschiet en zo veel geld kost?” Hij denkt het te weten: “Doordat voortdurend consultants worden ingehuurd, die dure rekeningen sturen, maar projecten niet afmaken. De politie heeft een tekort aan kennis en kunde en is volledig afhankelijk van commerciële partijen, die geen vaart maken, want de meter loopt. En als ze vertrekken nemen ze de kennis weer mee.”
Voor het Aanvalsprogramma waren budgetten beschikbaar van 402 miljoen euro (investeringen) en 374 miljoen (exploitatie). De Centrale Ondernemingsraad heeft onderzoeksbureau Gartner de actuele stand van zaken laten bekijken. Er blijkt nog zeker 52,5 miljoen nodig om de beoogde resultaten te realiseren.
776 miljoen ICT-euro’s
Aanvulling 15 november.
De oorspronkelijke kop boven dit artikel luidde:
‘Diender merkt nog weinig van 776 miljoen ICT-euro’s’.Dat bedrag van 776 miljoen euro was ontleend aan het rapport ‘ICT politie 2016’ van de Algemene Rekenkamer. Dat meldt over het Aanvalsprogramma Informatievoorziening Politie: “De minister van Veiligheid en Justitie (VenJ) heeft voor dit programma in totaal € 402 miljoen beschikbaar gesteld voor investeringen in de periode 2012–2017. Daarnaast heeft de minister voor dezelfde periode in totaal € 374 miljoen begroot voor de exploitatiekosten van het programma.”
De politie meent dat die bedragen niet opgeteld mogen worden. Die omschrijft het bedrag van 402 miljoen als ‘investeringsruimte’. Een senior controller stelt dat de afschrijving op de investeringen volledig in de 374 miljoen voor de exploitatie zit. Dit bedrag representeert dan de volledige kosten van het Aanvalsprogramma over de jaren 2012 tot en met 2017. Voorts is van die 402 miljoen slechts 96 miljoen bestemd voor het Aanvalsprogramma. De overige 306 miljoen is voor ICT-investeringen buiten het programma. De vragen of de Rekenkamer een correctie voorstelling van zaken zou hebben gegeven als zij 96 miljoen voor investeringen had genoemd en door het vermelden van 402 miljoen derhalve onjuiste cijfers heeft gepubliceerd, beantwoordt de politiecontroller beide met ‘ja’. Ze zegt er wel bij dat het citaat uit de samenvatting komt en dat de Rekenkamer de situatie elders in het rapport minder kort door de bocht uitlegt.
Een woordvoerder van de Rekenkamer bevestigt desgevraagd dat de posten niet zo maar opgeteld mogen worden. Het zijn ‘verschillende grootheden’: eenmalig (investering) versus meerjarig (exploitatie). De bedragen onder ‘Besteed’ mogen van de Rekenkamer echter wel opgeteld worden en geven dan een beeld ‘van de bestede bedragen op enig moment’. In de tabel is dat moment mei 2016. Toen was volgens deze uitleg 493,2 miljoen euro besteed.
Diverse documenten van de politie over het Aanvalsprogramma maken melding van gewijzigde ‘accounting principles’. En de Rekenkamer blijkt moeite te hebben een eenduidig overzicht te krijgen. Het rapport uit 2016 daarover: “Het is overigens bijzonder ingewikkeld om één integraal beeld over het kostenverloop van het BAVP [Bijgesteld Aanvalsprogramma, red.] te krijgen. Zo worden alleen afschrijvingen die boven de grens van € 33 miljoen komen aan het BAVP toegerekend. Afschrijvingslasten onder die grens die wel met het BAVP te maken hebben, komen dus niet ten laste van het exploitatiebudget van het BAVP, maar vallen binnen de algemene ICT-exploitatielasten. Ook geldt dat voor investeringen in het BAVP waarvan de afschrijving langer doorloopt dan de looptijd van het BAVP, de afschrijvingslasten na afronding van het BAVP wel doorlopen, maar niet meer ten laste kunnen komen van het exploitatiebudget van het BAVP. Ook deze vallen vervolgens binnen de algemene ICT-exploitatielasten. Ten slotte is er geen goed inzicht in de gerealiseerde ICT-uren. Er is besloten de ICT-uren boven de ‘reguliere’ ICT-uren van 363.000 uur per jaar, ten laste van het BAVP te brengen. De urenregistratie is echter niet volledig. Op basis van de vorderingen in het AVP-programma – er is immers wel werk verzet – heeft de politie de inschatting gemaakt dat er 530.000 ICT-uren in 2015 zijn gemaakt. 167.000 uur (dit is het totaal aantal uur van 530.000 minus de grens van 363.000 uren) zijn tegen een uurtarief van € 116 per uur doorbelast naar het BAVP.”
Not amused
CDA-kamerlid Chris van Dam was vorige week not amused toen hij in de krant moest lezen dat nog 52,5 miljoen voor de afronding van het Aanvalsprogramma nodig zou zijn. Dinsdag vroeg hij de nieuwe minister van Justitie en Veiligheid, zijn partijgenoot Ferdinand Grapperhaus, waarom dat rapport niet naar de Kamer was gestuurd. Terwijl het stuk (‘Boedelopmaak Aanvalsprogramma’) al een halve week bij zowel de ondernemingsraad als bij de politie zelf online stond zei de bewindsman dat hij zich daarvoor niet vrij voelde omdat het ‘vertrouwelijk’ was.
Van Dam, die twaalf jaar bij de politie heeft gewerkt, is ‘er verre van overtuigd’ dat de staande organisatie de ICT aankan. “Er is een groot gevaar dat het dan moet concurreren met andere prioriteiten.” Ook voor het afschaffen van onafhankelijk extern toezicht vindt hij het veel te vroeg. Om de uitvoering van het Aanvalsprogramma te monitoren was er een Review Board. Voorzitter Tom Rodrigues vindt een apart programma eveneens noodzakelijk, evenals extern toezicht. Zijn Review Board heeft het achterblijven van de vernieuwing eerder als ‘ernstig bedrijfsrisico’ omschreven.
Maar korpschef Erik Akerboom blijkt eind september al een ‘interne auditcommissie’ te hebben ingesteld. Daarin zitten vier externe leden, onder wie Nicole Stolk (oud plaatsvervangend secretaris-generaal van het eigen ministerie) en drie interne leden, twee deel uitmakend van de korpsleiding en verder de politiechef van de Eenheid Rotterdam. Politie-CIO Dick Heerschop, ook in de korpsleiding en zich bij zijn aantreden in 2013 naar eigen zeggen conservator van een ICT-museum voelend, vindt dat ICT niet langer als iets aparts moet worden behandeld en dat ‘toezicht dat de politie voor zichzelf inregelt’ volstaat.
Kamervragen
Van Dam verbaast zich erover dat ‘buitengewoon weinig informatie’ over die auditcommissie is verstrekt. Ook Van Raak wijst op een povere informatievoorziening richting parlement. Dat Blok het overbrengen van de politie-ICT van het Aanvalsprogramma naar de lijnorganisatie en het opdoeken van de Review Board had aangekondigd in het antwoord op Kamervragen (van Van Dam) ziet hij als teken dat het ministerie met het ICT-dossier in zijn maag zit. Van Dam zegt dat de beëindiging van het programma op zich wel bekend was. “Maar de voortgangsbrieven aan de Kamer zeiden zo weinig over de stand van zaken dat je niet kon beoordelen of dat einde niet te vroeg komt.”
De twee grote politievakbonden maken zich eveneens ernstig zorgen over de problematische politie-ICT. Voorzitter Gerrit van de Kamp van Politievakbond ACP ziet evenals Van Raak in de externe inhuur (zo’n 15 procent) een factor. Hij verlangt daarover meer transparantie. De Nederlandse Politiebond heeft een brandbrief naar kabinet en Tweede Kamer gestuurd omdat zij weinig fiducie heeft in wat het regeerakkoord voor de politie in petto heeft, Verder zegt NPB-voorzitter Jan Struijs in overleg te gaan met eveneens ontevreden burgemeesters en met partijen als TNO in een poging om dan maar op die manier versnelling in de ICT-vernieuwing te brengen.
Voorzitter Rob den Besten van de Centrale Ondernemingsraad heeft ook al weinig optimisme uit het regeerakkoord geput. Op zijn eigen en op de politiewebsite zegt hij over datgene wat buiten het Aanvalsprogramma nog wordt gemist: “In het regeerakkoord zie ik onvoldoende ruimte voor de honderden miljoenen die de komende jaren noodzakelijk zijn voor vernieuwing van de ICT.”
Komende donderdag komt de Review Board met haar eindverslag. Dezelfde dag verschijnt ook het eindrapport van de commissie-Kuijken (evaluatie Politiewet 2012), die de totstandkoming van de nationale politie als geheel heeft bekeken. Minister Grapperhaus heeft aangekondigd in december met zijn reactie te komen. Daarop wilde hij dinsdag in de Kamer niet vooruitlopen. In december beschikt hij tevens over een eindrapportage van de korpsleiding, die het Gartner-rapport daarin zal meenemen. Dinsdag zei hij al wel dat dat stuk ‘over het algemeen een positief beeld’ geeft.
Deze productie is tot stand gekomen in samenwerking met het onderzoeksjournalistieke programma Reporter Radio van KRO–NCRV.
ICT bij de politie, uitzending zondag 12 november 19.00 uur.
