De Rijksdienst staat voor een daling van de uitgaven van rond de 13 miljard euro in 2018 en dat wordt voor een belangrijk deel gerealiseerd door de toepassing van ICT.
Het Kabinet is gekomen met de Hervormingsagenda Rijksdienst. De Rijksdienst staat voor een daling van de uitgaven van rond de 13 miljard euro in 2018 en dat wordt voor een belangrijk deel gerealiseerd door de toepassing van ICT, maar ook door het bevorderen van een grotere efficiency op dit gebied. Er wordt zwaar ingezet op digitalisering.
Hervormen is niet alleen maar van deze tijd. Al decennia lang zijn we bezig. Ooit hadden we de Commissie Hoofdstructuur Rijksdienst onder voorzitterschap van Vonhoff in 1980. We hadden de Regeringscommissaris voor de Reorganisatie van de Rijksdienst, Herman Tjeenk Willink die daarna aan de slag ging. Recent was Roel Bekker Secretaris Generaal voor de Verandering van de Rijksdienst.
Mark van Twist heeft in 2010 een aardig boek geschreven over de verandering van de Rijksdienst sinds 1945. Hij beschijft een stoet aan initiatieven om de Rijksdienst te veranderen. Het heet ‘Veranderende Vernieuwing; op weg naar vloeibaar bestuur, over zestig jaar vernieuwing van de Rijksdienst’.
Als je al die initiatieven door kijkt dan wordt helder hoe belangrijk inmiddels ICT geworden is. De hervorming van de Rijksdienst wordt nu in hoge mate ingevuld door toepassing van ICT. Effectiviteit en efficiency zijn sleutelwoorden in de Hervorminsagenda van het kabinet. Als referentie neemt het kabinet de burger die gewend is om veel zaken te doen via het internet. Het kabinet wil dat de ICT van de Rijksdienst zo in elkaar zit dat burgers en bedrijven hun gegevens nog slecht één maal beschikbaar hoeven te stellen. Openbare informatie wordt actief beschikbaar gesteld, tegemoet komend aan het Open Data pleidooi dat door de EU gehouden wordt.
In 2017 werkt de overheid volledig digitaal, zowel in dienstverlening naar de burger als qua organisatie. Er komt één digitale werkplek en één Rijkspas. Systemen worden in gericht voor de bundeling van incassotaken. Er komen shared service organisaties voor de verstrekking van subsidies. Onder leiding van de SG van SZW wordt gewerkt aan een versnelde effectieve inzet van basisregistraties. Digitale communicatie met burgers en bedrijven zal zorgen voor snellere gegevenscorrecties. Er wordt gekeken naar de mogelijkheden tot besparing door gebruik van generieke ICT-voorzieningen zoals de berichtenbox.
De basisvoorzieningen van de digitale overheid worden op orde gebracht waarmee de e-overheid (i-NUP) wordt gerealiseerd. Het wordt wettelijk mogelijk gemaakt dat burgers en bedrijven digitaal zaken doen met de overheid. Systemen worden gereed gemaakt om er voor te zorgen dat burgers en bedrijven nog slechts één rijksinspectie te zien krijgen en niet de functionele veelheid van dit moment. De inspecties bundelen hun bedrijfsvoeringactiviteiten op het gebied van ICT.
In 2016 zal het zo zijn dat de departementen beschikken over gezamenlijke ICT-diensten. Er zal een meer samenhangende ICT-infrastructuur zijn en grote projecten beter onder controle. Het SSO ICT den Haag voor werkplekbeheer is er al en departementen sluiten daar op aan. Er wordt gewerkt aan standaardisatie van werkplekken, datacentres, netwerken, document management, identity management en informatie beveiliging. Het aantal deelnemers aan de sso’s zal worden uit gebreid met andere organisaties uit de publieke sector zoals de agentschappen en de ZBO’s.
Aanvullende besparingen worden gezien in consolidatie van hosting en rationalisatie van applicaties. Waar voor de gehele Rijksdienst substantiële afslanking wordt voorzien is de verwachting dat er een instroom van ambtenaren op gang zal komen om de toegenomen ICT-taken te vervullen ook omdat doel is geen gebruik te maken van daartoe gespecialiseerde bedrijven op de markt. Daarbij wordt ook rekening gehouden met de wens uit het regeerakkoord om meer ambtenaren in de laagste loonschalen in Rijksdienst te nemen.
Er staat veel meer in de Hervormingsagenda, maar dit is heel beknopt wat er over ICT in staat. De verhouding tot de Advies-organen wordt veranderd. De Inspecties worden veranderd. De agentschappen en ZBO’s worden dichter naar de Rijksdienst toe gehaald en zo zijn er nog veel meer zaken die hervormd worden.
Als we naar de ICT ambitie kijken dan moet gezegd worden dat nooit eerder een kabinet een hervormingsplan heeft neer gelegd waarin ICT een zo dominante positie in neemt. Nooit eerder werd de ambitie zo helder verwoord omtrent de toepassing van ICT in de bedrijfsvoering van de departementen. Maar vooral van belang zijn de uitspraken over ICT in de verhouding tussen overheid enerzijds en burgers en bedrijven anderzijds. ICT wordt functioneel bij de invulling van beleid en bestuur. Er is goed nagedacht over de structuur die gevonden moet worden vanaf het niveau van gebruik en applicaties, afdalend tot aan de datacentres en de datacommunicatie.
Goed, het zijn ambities. En er zullen veel redenen zijn, die aangevoerd worden om het toch allemaal een tandje minder te doen. Maar zelfs dan is er sprake van een majeure operatie. Spannend is dat er zo veel meer moet, terwijl er afgeslankt moet worden. Spannend is ook de behoefte om de dienstverlening van de markt buiten de deur te houden. Tegengeworpen zal zeker worden dat het uit economisch politieke overwegingen zonderling is om de voorkeur te geven aan het werkloos maken van de medewerkers van de ICT-dienstverleners ten faveure van het laten groeien van het aantal ICT-ambtenaren.
Maar daar moet tegen over gezet worden dat het voor iedere organisatie van belang is zo veel deskundigheid in eigen huis te hebben dat het mogelijk is regie te voeren op de ICT-ontwikkeling.
Zo zijn er veel punten van discussie op ieder van de initiatieven die het kabinet op het gebied van ICT in de Hervormingsagenda heeft gezet. Maar alles bijeen genomen zal waardering zwaarder wegen omdat de overheid de samenleving volgt waar het gaat om het gebruik van ICT.
