Terwijl overheidsdiensten worstelen met achterstanden in hun ICT, formuleert de ‘politiek’ alweer de volgende ambitie: Nederland moet digitale mainport (Digiport) van Europa worden. Gegeven de problemen bij het intern op orde krijgen van de ICT door de overheid zelf, lijkt die ambitie een brug te ver. Dat hoeft niet zo te zijn.
Het versnellen van de digitale transformatie van de overheid en het verbeteren van concurrentiepositie van Nederland als digitale economie, gaan namelijk hand in hand. Het OverheidsDataCenter (ODC) in Amsterdam speelt daarin een cruciale en verbindende rol.
De overheid heeft nog altijd geen ‘Grip op ICT’. De bevindingen van de Commissie-Elias zijn ruim drie jaar later nog altijd zeer actueel. Versnelling is urgent én belangrijk, herhaalde dit voorjaar de Studiegroep Informatiesamenleving en Overheid in het rapport Maak Waar!: ‘voor betere dienstverlening, meer economische groei en een open, transparante overheid. Er ontstaan grote maatschappelijke risico’s wanneer de ICT van de overheid niet snel beter gaat functioneren en bij gevolg van verwaarlozing van vitale digitale infrastructuur.’
De oplossing is helder: de ministeries (en ZBO’s) mogen geen digitale eilanden zijn. Ook ‘Maak Waar!’ roept geheel terecht op tot samenwerking en ‘gestandaardiseerde oplossingen, die in principe over de breedte van de gehele overheid zijn te gebruiken’. Dit bouwsteen denken is niet nieuw. Wel de oproep van de studiegroep om die te ontwikkelen in nauwe samenwerking met private serviceproviders. De rapportschrijvers beargumenteren dat de digitale overheid zich meer moet inspannen om de ‘eigen’ ICT van de overheid meer onderdeel te laten zijn van het grotere maatschappelijke digitale-ecosystemen van organisaties, het bedrijfsleven en burgers. Volgens het rapport zal het deel uitmaken van dit ecosysteem de digitale overheid helpen beter samen te werken, de fragmentatie op te heffen en digitale technologie met en ten behoeve van burgers en bedrijven te benutten. Bijvoorbeeld ten behoeve van de snelgroeiende behoefte om grote hoeveelheden data te analyseren voor medische preventie, misdaadbestrijding of duurzaamheidsvraagstukken. Die analyse vereist een enorme rekenkracht die vooral bij de grote housing- en hostingbedrijven zit. De vraag is volgens de rapportschrijvers niet of het een duidelijk publiek belang dient dat toegang tot die forse private rekenkracht onderdeel is van een door de overheid (mede) verzorgde digitale infrastructuur, maar hoe?
Digitaal ecosysteem
Dit advies roept de vraag op: wat is dan een digitaal ecosysteem? Hiermee wordt bedoeld de combinatie van infrastructuur (internetkabels, datacenters, computers), platforms (websites, apps), gebruikers en de (economische, bestuurlijke) waarde die ze creëren. Die definitie lijkt op het aloude OSI-model. Met het ecosysteem wordt geduid op een situatie waarin partijen met elkaar verbonden zijn op basis van universele bouwstenen die ook als losse diensten (complete OSI-stacks) functioneren. Digitale ecosystemen zijn loosly coupled samenwerkingsverbanden voor het realiseren van een common purpose, op basis van koppeling (interconnectie) van elkaars (ICT-)diensten, data, enzovoorts. In ecosystemen integreert men dus niet, maar wordt gekoppeld! Vertaald naar de digitale overheid betekent dit dat Rijksorganisaties met elkaar samenwerken op basis van elkaars digitale bouwstenen (denk aan de Generieke Digitale Infrastructuur of aan de bouwstenen in de zorg ICT), maar ook met de bouwstenen van externe partijen in dit ecosysteem. Denk aan rekenkracht, data-analyse, clouddiensten, enzovoorts.
Het Nederlandse digitale ecosysteem is een van de sterkste van Europa. De Nederlandse politiek bewijst onze samenleving een dienst met de ambitie Nederland de digitale mainport van Europa te willen laten worden. Dat laatste wil zeggen: verder investeren in Nederland als het belangrijkste digitale hoofdknooppunt van Europa, van waaruit veel opslagruimte beschikbaar is en digitale verkeersaders naar de rest van de wereld lopen. De Global Interconnection Index bevestigt dit nut. Die index toont dat de digitale economie sneller groeit in landen waar partijen elkaar makkelijk digitaal kunnen treffen door middel van interconnectie. Veel bedrijven treffen elkaar in deze digitale knooppunten met alle hoogwaardige economische groei en werkgelegenheid die dat met zich meebrengt. Bovendien hebben deze knooppunten door hun aantrekkingskracht de eigenschap steeds groter te worden en daarmee zorgen ze dat het bovenliggende digitale ecosysteem van bedrijven steeds sterker wordt.
Amsterdam
Er zijn twee belangrijke ontwikkelingen gaande die deze motor aanjagen. De eerste is dat Amsterdam de tweede datacenter-hotspot ter wereld is, na Londen. Amsterdam laat daarmee de regio’s van Frankfurt en Silicon Valley achter zich. De tweede belangrijke ontwikkeling is dat Amsterdam fungeert als internetknooppunt. De Amsterdam Internet Exchange (AMS-IX) is de op één na grootste ter wereld. Nederland behoort dan ook tot ’s werelds meest digitaal-intensieve economieën en binnen Nederland is de regio Amsterdam het zwaartepunt van het digitale ecosysteem van internetknooppunten, backbone-providers, datacenters en cloudbedrijven. Daarmee ontwikkelt Amsterdam zich ook zeer rap als ‘Cloudhotspot’, die veel cloud providers met elkaar koppelt, waaronder de Rijkscloud.
Terug naar de vraag. Welke centrale rol speelt ODC Amsterdam als link tussen die digitale overheid en Digiport? Het ODC bevindt zich in de kern van het maatschappelijke IT-ecosysteem van organisaties, bedrijfsleven en burgers, namelijk Digiport. Dit is precies de plek waarvan de studiegroep van Maak Waar! vindt dat de overheid onderdeel zou moeten zijn. In dit datacentrum kan veilig een brug worden geslagen naar dat ecosysteem om de digitale transformatie te versnellen. Anderzijds kan dit datacentrum toegang bieden tot het gesloten, veilige en stabiele infrastructuur van de Rijkscloud en bouwsteen in de overige ODC’s. Amsterdam voegt dus ook iets toe aan het Nederlands digitaal ecosysteem en kan de poort zijn om burgers en bedrijven veilig en makkelijk connectie te laten maken met ‘digitale bouwstenen’ van de Nederlandse overheid. Die zijn door hun maatschappelijke betekenis immers voor bedrijven en burgers van grote waarde. Die connectie met overheidsbouwstenen voor het digitale ecosysteem geeft meer partijen een reden om naar Amsterdam te komen. Laat dat nu net de essentie zijn van de Digiport-ambitie.
Bart van der Linden is PhD candidate IT outsourcing Business University Nyenrode; Werner Sikken is Director Public Equinix
