(Digitaal) zetje

Laagopgeleiden…laaggeletterden…digibeten…deze ‘makkelijke’ groepsindeling doet geen recht aan wat mensen nodig hebben om in de digitale maatschappij te kunnen functioneren.

In Nederland willen we dat openbare voorzieningen toegankelijk zijn voor alle burgers. Want ieder mens heeft het recht om gewoon als ieder ander mee te doen in de maatschappij. Voor digitale voorzieningen is dat niet anders.

Toegankelijk, begrijpelijk en gebruiksvriendelijk

Naast technische eisen en voorzieningen die zorgen voor optimale toegankelijkheid gaat het – gelukkig – ook steeds meer over begrijpelijkheid van bijvoorbeeld websites, brieven en formulieren. Daar komt meer aandacht voor, met tools als Klinkende Taal (met zelfs radiocommercials!) die het voor ‘schrijvers’ makkelijker maken om begrijpelijk te schrijven, en die op z’n minst de bewustwording op dat terrein vergroten. En ook komt er meer aandacht voor gebruiksvriendelijkheid van sites en apps. Daar zijn wij van Gebruiker Centraal erg van ;-).

Maar er speelt nog iets anders dat veel minder aandacht krijgt. Ik werd daar op gewezen door de mensen van Stichting Expertisecentrum Oefenen.nl. Natuurlijk is het belangrijk om toegankelijker en begrijpelijker te worden, zeker als overheid. Maar wat doen we aan het ondersteunen van de Nederlanders voor wie dit extra relevant is, omdat ze een zetje kunnen gebruiken??

Basiskennis en vaardigheden

De huidige (digitale) samenleving vraagt om basiskennis en vaardigheden. Niet alleen taal en rekenen, maar ook digitale vaardigheden en bijvoorbeeld werk- en gezondheidsvaardigheden. En denk eens aan vaardigheden die te maken hebben met duurzaamheid en andere toekomstgerichte onderwerpen.

Het beleid van de afgelopen decennia op dit vlak is er vooral op gericht om mensen hiervoor voldoende toe te rusten. Maar we zien keer op keer dat een aanzienlijk deel van onze samenleving niet over voldoende basiskennis en vaardigheden beschikt. Dat is een groot maatschappelijk probleem.

Er zijn natuurlijk inspanningen gedaan voor bepaalde groepen, maar vaak zonder gewenst resultaat. Daarbij gaat ‘de overheid’ ook steeds meer uit van de zelfredzaamheid van mensen. Denk maar aan begrippen als ‘participatiesamenleving’ en de daaraan gekoppelde verwachting (eis?) dat mensen steeds meer het heft in eigen handen nemen. En dus ook dat zij de ondersteuning en ontwikkeling van hun (digitale) vaardigheden steeds meer zelf regelen en organiseren.

Kwetsbare mensen

Maar er bestaat een groep mensen die kwetsbaar is. Voor deze groep mensen is actief deelnemen aan de samenleving niet vanzelfsprekend, met een flink risico op maatschappelijke uitval of sociale uitsluiting. Met alle narigheid van dien.

Misschien is het wel beter om te spreken van ‘deelgroepen mensen’. Dat is precies wat Oefenen.nl heeft uitgezocht: welke deelgroepen zijn dat nu precies? Want het is te makkelijk om, wat vaak gebeurt, te spreken van ‘laaggeletterden’ als groep. Of ‘kwetsbaren’, allebei termen die zelfs marketingtermen zijn geworden.

*Deelgroepen *

In de interessante quick scan ‘Mensen die een zetje kunnen gebruiken’ van Oefenen.nl worden de verschillende deelgroepen helder uitgesplitst. Onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek en ander relevant materiaal.

Want – bijvoorbeeld – laagopgeleiden vormen geen uniforme groep die je met een uniform middel of cursus kunt ‘bijspijkeren’. En zelfs de Unesco stelt dat een tweedeling in ‘geletterd’ en ‘laaggeletterd’ zinloos is: het gaat om een schaal van niveaus van bekwaamheden.

Weg met de containerbegrippen

Al lezend realiseerde ik mij dat makkelijke containerbegrippen als laagopgeleid, laaggeletterd, digibeet, et cetera, niet zo veel zeggen zonder bijvoorbeeld de context waarin dit speelt. Zoals schulden, migratie-achtergrond en kwetsbaarheid.

Oefenen.nl komt tot de conclusie dat vooral binnen de groep sociaal kwetsbare mensen vaak een zetje nodig is. Dat zetje kan voor iedereen weer anders zijn.

Tijd voor een andere benadering

Het mooie van de huidige tijd is dat we nu met inzet van technologie mensen echt kunnen helpen met dat zetje. Juist de inzet van technologie biedt de mogelijkheid tot een veel groter bereik bij de bedoelde groepen mensen en dan ook nog eens met maatwerk. Zo kan een hele grote groep volwassenen, die buiten het bereik van de gangbare en traditionele volwasseneneducatie vallen, stappen maken met leren op een andere manier.

Inspirerend en eye-openend! Kijk maar eens op oefenen.nl. En lees de quick-scan.

Carolien Nicolai is beleidsmedewerker digitale dienstverlening bij de gemeente Zeewolde en lid van het actieteam Gebruiker Centraal. Deze bijdrage kon worden gemaakt met dank aan Annelies Grooters (gemeente Zeewolde) en Ben Vaske (Stichting Expertisecentrum Oefenen.nl)