Digitale autonomie moet zwaarder meewegen bij IT-inkoop
De winst in digitale autonomie en het borgen van publieke waarden als privacy, veiligheid en duurzaamheid moeten zwaarder gaan wegen bij de inkoop van IT-diensten, stelt het Rathenau Instituut in een position paper dat ze opstelde ter voorbereiding van het rondetafelgesprek in de commissie Digitale Zaken van 13 februari a.s. Zelfs als dat ten koste gaat van gebruiksgemak en de kosten hoger worden.
De zorgen over een te grote afhankelijkheid van een beperkt aantal aanbieders wordt ondertussen breed gedeeld in politiek en overheid, mede ingegeven door de huidige geopolitieke spanningen en de toenadering tussen Big Tech en de regering Trump. ‘Neem digitale autonomie mee in een integraal afwegingskader bij inkoop’, adviseert het Rathenau Instituut. ‘Verhoog de acceptatiegraad van mogelijk verlies aan gebruiksgemak alsook eventueel initieel hogere kosten, door die af te zetten tegen tegen de winst in digitale autonomie en het borgen van publieke waarden als privacy, veiligheid en duurzaamheid.’
Alternatief aanbod
Rathenau adviseert de Rijksoverheid om betere voorwaarden te scheppen voor de ontwikkeling en groei van alternatieve diensten die autonomie voor gebruikers behouden. Hiertoe zijn verschillende middelen beschikbaar, waarbij verwezen wordt dat het Europese Digital Rulebook, het eventueel aanscherping mededingingsrecht, verplichte interoperabiliteit en dataportabiliteit van kernplatformdiensten en verplicht gebruik open standaarden. Tenslotte kan een duidelijke investeringsagenda bijdragen aan de ontwikkeling en afname van (publieke) alternatieven.
Gebruik de inkoopmacht van de overheid. Creëer bij aanbestedingen meer ruimte voor alternatieve aanbieders. Vaak zijn de procedures nu zo ingericht dat kleinere aanbieders er maar moeilijk tussenkomen. En zorg dan ook deze afgenomen worden, schrijft Rathenau. ‘De afstand tussen beleidsambities en keuzes in de inkooppraktijk van de overheid en andere publieke organisaties is tot nu toe nog groot.’
Exitstrategie
Nog een opmerkelijke aanbeveling: ‘Demonstreer de werking van een realistische exitstrategie.’ En: ‘Laat als terugvaloptie voor de zekerheid één overheidsinstantie (bijvoorbeeld een ministerie) blijven werken met een alternatieve dienst, niet afkomstig van Big Tech.’
Wolken aan de horizon
De aanbevelingen van Rathenau komen deels overeen met de adviezen in de initiatiefnota Wolken aan de Horizon, de initiatiefnota van de Kamerleden Six Dijkstra (NSC) en Kathmann (GroenLinks-PvdA). ‘Sommige van onze aanbevelingen kunnen direct worden opgepakt, bijvoorbeeld bij de herziening van het cloudbeleid, andere zijn van een wat langere adem en zouden een plaats kunnen krijgen in de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) die momenteel in ontwikkeling is’, schrijft Rathenau.
Lees ook:
