Digital transformation, IT tot in de haarvaten van de samenleving, chips met embedded software in alle apparaten en gebruiksvoorwerpen, big data, chatbots en software-robots die ons het werk uit handen nemen.
Als we even filosoferen kan de wereld er in de nabije toekomst heel anders uitzien. Met verstrekkende gevolgen op hoe wij als mens de samenleving ervaren en hoe die georganiseerd is. En met de snelheid waarin software momenteel ontwikkeld wordt, kon het wel eens sneller gaan dan we nu kunnen voorzien. Gelukkig blijven we als mens nog wel even aan het roer van al deze innovaties. Dat dempt de snelheid enigszins.
Van de uitvinding van het wiel tot de garenspinmachine en van de stoomaandrijving tot de komst van het internet: ieder tijdperk kent zijn eigen technologische ontwikkeling. En mensen met de denkkracht om daar weer nieuwe ontwikkelingen op te baseren. De meest ingrijpende ervan zijn de ‘revoluties’; nieuwe ontdekkingen die het wereldbeeld radicaal veranderen. De meeste vallen echter onder de noemer ‘innovaties’: bestaande technologieën worden geoptimaliseerd, met elkaar geïntegreerd of toegepast in nieuwe situaties. Niet zelden hebben ook deze innovaties maatschappelijke consequenties, soms zelfs hele grote. Bestaande banen of zelfs complete bedrijven verdwijnen waar nieuwe bedrijven met nieuwe banen komen. En nu zien we steeds vaker ook economische modellen transformeren van producten naar diensten, geholpen door de mogelijkheden van de digitale technieken.
Leve de revolutie
Hoe zit het dan met digitale transformatie? Hebben we het dan over een revolutie of een innovatie? En is het een blijvend fenomeen of slechts de zoveelste hype in de IT?
Digitale transformatie is misschien het beste uit te leggen aan de hand van voorbeelden uit de praktijk. Uber en Airbnb zijn twee schoolvoorbeelden van voortvloeisels die we in verband brengen met digitale transformatie. Technisch gezien zijn het ‘slechts’ koppelingen van allerlei bestaande technieken, geoptimaliseerd en softwarematig gecombineerd tot een nieuw fantastisch product. Alle kenmerken van echte innovaties. In deze gevallen alleen wel innovaties met een bijzonder revolutionair karakter en met grote en blijvende maatschappelijke gevolgen. Dit soort innovaties noemen we tegenwoordig ook wel ‘disruptive’ of, in goed Nederlands, disruptief.
Is alles wat we digitaal optimaliseren dan ook meteen ‘Digital Transformation’? En, als dat zo is, waarom praten we dan nu wel over deze term en deden we dat niet bij de introductie van bijvoorbeeld de pc, tekstverwerker of de smartphone? Dit heeft waarschijnlijk veel te maken met het verschil tussen evolutionaire innovaties – kleine stapjes vooruit – en revolutionaire innovaties of uitvindingen met een meer disruptief karakter.
En waarom komt de term Digital Transformation dan nu ineens vaker aan bod? Een redelijke verklaring ligt in de IT-bouwstenen die we nu gebruiken om businesmodellen of producten te ontwikkelen: deze zijn vele malen krachtiger dan de derde generatie talen die we dertig jaar geleden gebruikten om nieuwe versies van onze software – bijvoorbeeld de tekstverwerker – te maken. Met deze nieuwe functionele bouwstenen zijn we in staat voortvarend iedere dienst of product te transformeren. En dat is precies wat Uber en Airbnb gedaan hebben. Met de mogelijkheden van het draadloze internet, het apps-platform op smartphones, locatieservices (GPS) en kaarten uit de cloud (PaaS-dienst) heb je al hele belangrijke kant en klare bouwstenen om deze diensten op te ontwikkelen.
Digital Transformation is dus innovatie gebaseerd op de nieuwe technologische bouwstenen cloud, mobile, social en big data. Een revolutionaire innovatiegolf die we soms vanuit het oogpunt van bestaande producten en diensten negatief neerzetten als disruptief. In zulke gevallen is zelfs de politiek betrokken om de negatieve maatschappelijk effecten het hoofd te bieden. Soms kunnen dingen ook te snel gaan!
Digital Transformation is dus geen hype, maar een logisch,exponentieel – en daarmee revolutionair – gevolg van de hard- en softwareplatformen die we in de afgelopen 30 jaar hebben ontwikkeld.
Van tekstverwerker tot kunstmatige intelligentie
Dat wat we in veel gevallen digitale transformatie noemen is vaak dus ‘niet veel meer’ dan digitale optimalisatie. Processen slimmer, sneller of vooral goedkoper maken, ondersteund met digitale techniek. En dat doen we al ruim veertig jaar. In de jaren ‘80 en ‘90 was het vooral de kantoorautomatisering met tekstverwerking, spreadsheets en de vele administratieve pakketten. In het begin van de 21e eeuw zagen we vervolgens dankzij bouwstenen als internet en mobiele apparaten een enorme ontwikkeling in bijvoorbeeld webwinkels en internetbankieren.
De bouwstenen van nu zorgen voor een transformatie gecentreerd rondom ‘Business Intelligence’, bijvoorbeeld door het koppelen van interne databronnen met ‘dark-data’ en externe bronnen. Zo krijgen we completer en nauwkeuriger inzicht en nemen we betere of andere beslissingen. En natuurlijk zijn er de apps die consumenten makkelijker verleiden onze producten te kopen. Twee voorbeelden van onvermijdelijke, digitale transformaties.
Maar ook banen met een hoog aanzien, zoals huisarts of advocaat, veranderen. Kunstmatige intelligentie wordt steeds belangrijker en gaat banen zelfs vervangen, iets dat bij een Japanse verzekeraar al gebeurde: 30 schadebehandelaars vervangen door IBM Watson. Indrukwekkend, een beetje beangstigend, maar eigenlijk niet verwonderlijk. Deze banen berusten namelijk op veel ervaring, parate kennis of directe contacten met domeingenoten. Maar nu we al een halve eeuw bezig zijn met digitalisering, is veel van de brondata ook digitaal beschikbaar. Wat rest is een hele slimme ‘zoekmachine’ met cognitieve kenmerken. IBM (Watson), Google (DeepMind) en Salesforce (Einstein) zijn er al ver mee. Een voorbeeld van kunstmatige intelligentie dichter bij huis: de foto’s op uw smartphone even doorzoeken op specifieke personen, dieren of plaatjes van het strand. Staat u er nog van te kijken?
Visionairs zien in Quantum Computing een volgende grote stap van de digitale ontwikkeling. Quantum Computing doet de rekenkracht van hedendaagse systemen verbleken en zal automatisering in een nieuwe levensfase brengen, zo is de verwachting. Bestaande encryptie-methoden voor gegevens worden zinloos en de mensheid krijgt serieuze concurrentie van de denkkracht van de computer – of hoe we zo’n ding straks ook gaan noemen. Hierbij vergeleken, zijn de sociale consequenties van de introductie van de tekstverwerker een nauwelijks meetbare rimpeling in de atmosfeer.
Laat u inspireren
Uiteindelijk zijn digitale innovaties de wereld dus al decennia lang aan het transformeren. Het verschil met bijvoorbeeld vijfentwintig jaar geleden is dat IT nu niet meer alleen bestaande handmatige processen ondersteunt, vereenvoudigt en optimaliseert. IT anno 2017 is in staat om op complexere en door mensen nauwelijks te overziene taken uit te voeren. Ook speelt IT zich niet meer zozeer af in de technische laag, op afroep bediend door mensen, maar is het een integraal onderdeel van het proces, de dienst of het product. Verstand van machine-learning, Big Data en cognitieve interpretaties worden standaard skills voor business-IT’ers.
Om relevant te blijven in deze moderne wereld, moeten organisaties zich bijtijds afvragen wat de digitale transformatie voor ze betekent. Hoe pas ik mijn producten en diensten aan voor dit nieuwe tijdperk en hoe snel gaat dat in mijn branche? Het lastige is daarbij dat de beste ideeën vaak pas ontstaan als je ergens mee aan de gang gaat, als je in de juiste mood bent. Kortom: als je geïnspireerd wordt. De digitale ontwikkelingen volgen, meebewegen met de ‘Nexus of Forces’ (Cloud, Mobile, Social en Big Data) en je horizon verbreden door te experimenteren met nieuwe ontwikkelingen, werken daarbij als geestverruimende middelen. Blijf niet in je bestaande wereld hangen: ‘social engagement’ is noodzaak voor innovatie en digitale transformatie.
Van kantoorautomatisering naar WorkSpace
De gemiddelde zakelijke IT-werkplek is nog niet altijd in lijn met het transformatieve gedachtengoed. We spreken vaak over ‘kantoorautomatisering’, een term die intrinsiek al haaks staat op het idee van het automatiseren van de samenleving. Natuurlijk is onze werkplek in zekere zin al verbonden met de buitenwereld via e-mail, social media of EDI-koppelingen. Maar door het kantoornetwerk écht open te zetten voor ketenpartners, vakbroeders en klanten, maken we de interactie intensiever. Dit geeft ruimte voor nieuwe patronen van samenwerking die anders onbenut blijven. Vandaar dat een werkplek, of beter een WorkSpace, in de cloud de toekomst heeft. Daar vinden we elkaar.
Voor alle proces-werkers gaat de werkplek verrijkt worden met BI-dashboards die beter inzicht geven in de waarde van beschikbare informatie. En dat zet dan weer aan tot nieuwe gedachten, bijvoorbeeld om de eigen data te verrijken met publiek beschikbare OpenData. Voor kenniswerkers wordt de WorkSpace de basis voor het uitwerken van experimenten en het medium waarmee zij in verbinding staan met hun organisatie en de wereld erbuiten.
Venster op de wereld
De werkplek wordt het venster op wat er in de wereld en elders in de organisatie gebeurt. Maar dan wel een intelligent venster dat snapt welke informatie voor de specifieke eindgebruiker relevant is. En dat is precies wat de huidige digitale transformatie voor iedere organisatie te bieden heeft. Zo is informatie de brandstof voor een nieuwe innovatiegolf.
Want hoewel de kans om een nieuwe innovatiegolf te starten niet voor iedereen is weggelegd, zijn betere resultaten door accurate informatie dat wél! En ondanks dat we niet allemaal een Uber of Airbnb kunnen zijn, is het wél een geruststellende gedachte dat de middelen die zij gebruiken ook voor ons beschikbaar zijn. Geniet er dus van, en dit keer niet met mate!
Erik Heil is lead architect bij Centric
